Groote Openbare PROTEST-VERGADERING 'Ook in Zeeland wordt door geheime partijgenooten goed gewerkt' DE SOCIALISTISCHE PERS IN ZEELAND (1) te G 0ES, Partijjenooten en Geestverwanten, 6 tQoen de BLOEDWET, J. K, van der Veer en W. P. G. Helsdingen De Nationale Militie, een Nationale vloek. Vlissingen Armbestuur GEMENGD NIEUWS. Pers-kritiek. NIEUW ZEELAND De knipsels op deze pagina komen uit 'De Toekomst' (Zeeuws Socialistisch Weekblad). Deze krant verscheen vanaf 1893. De linkse pers stelt al jaren totaal niets meer voor in Zeeland. Maar ooit was dat anders. Honderd jaar geleden begon het al een beetje te borrelen en daarna zijn er heel wat -papieren- pogingen gedaan om de Zeeuwen te winnen voor de ideeën van het socialisme. Tot nu toe is de geschiedenis van de socia listische pers in Zeeland nooit aan de vergetelheid ontrukt. Maar dat gaat veran deren: Bert Altena dook voor Nieuw Zeeland in de stoffige archieven. Op deze pagina het eerste resultaat. op Maandag lli October a. s., 's avonds 8 uur (opening der zaal half acht), in de groote zaal van DE PRINS VAN ORANJE*. SPREKERS: VAN ROTTERDAM. ONDERWERP: Entree 10 cent, Arbeiders 5 cent. DISKUSSIE VRIJ EN GEWENSCHT. Jongelingen, gij die bij de a. s. loting wellicht het slachtoffer der bloedwet wordt en dan het werkmanspak en hq.t nuttig werkgereedschap zult moeten verruilen voor het apen- pak en moordwerktuigouders, gij die uwe zonen onder tobben en ploeteren hebt groot gebracht en hen nu, nu ze voor u een krachtige hulp en steun zijn, door de bloedwet u^ de ouderlijke woning ziet rukken om in de kazernes voor kanonnenvleesch te worden op geleid burgers, gij die met zorg en verdriet de belasting-penningen opbrengt en deze voor het grootste deel aan de nuttelooze soldaterij ziet weggeworpen, komt, stroomt naar deze vergadering, om mede te protesteeren tegen de schandelijkste aller wetten. 'Ook in Zeeland wordt door geheime partijgenooten goed gewerkt. Er werden daar herhaaldelijk volksgeschriften verspreid, geschikt om den menschen langzamerhand de oogen te openen en er schijnt thans zelfs sprake te zijn van de oprichting van een blad voor Zeeland en Noord-Brabant. Zo luidt het geheime jaarverslag over 1887 van de Sociaal Democratische Bond (SDB), de vereniging waarin Ferdinand Domela Nieuwen- huis zo'n grote rol speelde. Duidelijk is, dat er in 1887 in Zeeland van socialistische aktiviteiten sprake was. Hoeveel mensen erbij betrokken waren, waar ze woonden, blijft in het ongewisse. De sekretaris van de SDB, Kees Croll, zegt alleen maar dat ze in het geheim hun werk moesten doen. Kees Croll, secretaris van de Sociaal Democratische Bond. Het was in deze jaren dan ook geen lolletje om socialist te zijn. socialist te zijn. Onbegrepen door de mensen voor wier belangen ze opkwamen, hadden ze het vaak zwaar te verduren onder de aanslagen van 'het volk': de arbeiders, de bewoners van de sloppen in de steden. In Duitsland was de socialistische beweging officieel verboden en verdwenen leiders achter slot en grendel, of werden verbannen naar het buitenland. In Nederland dacht de regering er ook wel aan, maar ze beperkte zich tot het oppak ken van propagandisten.Soms gaven de socialis ten daar wel aanleiding toe, zoals een zekere Geel die de Amsterdamse politiekommissaris had proberen dood te schieten, of de uit Vlissingen afkomstige A.J. Belderok die in Amsterdam opruiende pamfletten aanplakte. Maar vaak waren de argumenten gezocht en was de onpartijdigheid van de rechterlijke macht ver te zoeken. Heel lang deed het grapje van een bekende propagandist, Janus van Emmenes, onder de socialisten de ronde: 'Waarom staat vrouwe Jus tit ia altijd buiten aan de muur van de rechtszaal? -Omdat er binnen geen plaats voor haar is. De onderdrukking van de socialisten is vooral bekend geworden uit de grote steden Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. Maar ook in Zeeland waren socialisten ongewenste gasten en al heel vroeg merkten ze dat ze niet alleen de overheid tegen zich hadden, maar ook de werkgevers. Ook dat was een reden waarom de Zeeuwse socialisten in 1887 hun naam liever niet prijs gaven. In Vlissingen had bijvoorbeeld een bloeiende socialistenvereniging bestaan in 1880, maar onder druk van de Schelde-direktie keerden de leden stuk voor stuk de vereniging de rug toe. Het werkterrein voor deze socialisten was groot, want wettelijke regelingen of sociale voorzieningen waren er vrijwel niet. De enige sociale wet was een wetje dat kinderarbeid in de fabrieken probeerde tegen te gaan en dat maar slecht voldeed. Kontrole op naleving van die wet was er zo goed als niet. De arbeiders en han gezinnen waren machteloos en rechteloos. Daar kwam nog bij dat de ekonomie in deze jaren een krisis doormaakte. In de landbouw ging het slecht. Zo hadden lagere graanprijzen de boeren van Nieuwland in begin 1886 ertoe gebracht hun landarbeiders voor hetzelfde loon 30 dagen per jaar méér te laten werken. De arbeiders moesten wel toegeven omdat elders ook geen werk te krijgen was, maar zonder geweld ging het niet. Ook in de industrie ging het slecht. Het enige grootbedrijf dat Zeeland in die jaren rijk was, 'De Schelde' in Vlissingen stond bijna op sluiten omdat er geen orders waren. Was er geen werk meer dan werd je zonder meer aan de dijk gezet en moest je het maar zien te rooien. Metaalbewerkers konden in Zeeland buiten Vlissingen niet erg veel werk vinden en zo zochten Vlisingers in de jaren 1885/86 werk tot in Düsseldorf en Keulen. Voor we de werkgevers in Zeeland tot gefnene uitbuiters veroordelen, moeten we bedenken dat de verhoudingen en de ideeën toen heel anders waren. Maar ook dén nog, kunnen we er rustig van uit gaan dat een arbeidersleven in deze jaren een rot leven was. Lange werktijden in de landbouw in de zomer, lange werktijden in de industrie als er veel werk was. Op 'De Schelde' werd bijvoorbeeld normaal gewerkt van 6 uur's morgens (met tussenpozen) tot 6 7 uur's avonds. Overuren kwamen veel voor, totdat de direktie in 1887 voor de machinefabriek aan een volkontinu- dienst instelde met een tweeploegensysteem. Voordien hadden de mensen in de machinefabriek tweemaal per week een nacht door moeten werken. De Schelde had dan nog een ziekenfondsje dat bij ziekten en ongevallen een uitkering deed. Maar op de meeste bedrijven ontbrak ook dat en waren zieke arbeiders afhankelijk van de goedaardigheid van de werkgever. Trouwens ook het ziekenfonds van De Schelde voldeed niet, want onderling bestonden er onder de werfarbeiders nog heel wat vrijwillige fondsen die voor een aanvullende uitkering zorgden. Wie bovendien van de werf wegging (of moest) verbeurde het geld dat hij in het fonds gestort had. Verder waren gezinnen waar vader werkeloos, ziek of invalide was, aangewezen op geld dat moeder kon verdienen op liefdadigheid of op het algemeen armbestuur (zoals de sociale dienst toen heette) en de diakonie. Maar wie niet naar de kerk kwam, kreeg geen geld van de diakonie. Daar had de politiek dus wel eens op mogen inspringen. Maar zo gemakkelijk ging dat in die jaren niet. Slechts een klein deel van de Nederlanders mocht stemmen: dié mannen, die een bepaalde som aan belastingen opbrachten. Tot 1887 waren volgens dit principe arbeiders vrijwel uitgesloten van kiesrecht, maar ook anderen zoals onderwijzers. Het zou tot 1917 duren voordat alle mannen het kiesrecht kregen en vrouwen kregen het pas in 1922. Het is dus niet te verwonderen dat in het jaar waarin Kees Croll zijn jaarverslag schreef er mannen in de Tweede Kamer zaten die zich met arbeiders niet bezig hielden. Ze hadden geen flauw benul van het leven dat de arbeiders moesten leiden. De parlementaire enquête van datzelfde jaar 1887 naar de toestand van fabrieken en werkplaatsen had een schok door het land doen gaan. En hoewel er bij het onderzoek geen Zeeuwse bedrijven betrokken waren besteedde de Middelburgse Courant er veel aandacht aan. Die krant was voor zijn tijd heel wat progressiever dan tegenwoordig de PZC (die eruit voort is gekomen) De Middelburgse Courant interesseerde zich erg voor de ideeën van het socialisme en stond onder de liberale bladen dan ook bekend om z'n vooruitstrevende richting. BERT ALTENA te VLISSINGEN, toont uwe solidairiteit en koopt uwe waren, TABAK, SIGAREN, KOFFIJ, THEE, SUI KER, CHOCOLAAD, enz. bij Mtj. MIEREMET. Ook verkrijgbaar alle Socialistische bro- churen, -liederen en -bladen. Advertentieën en Abonnementen worden aangenomen voor en op De Toekomst. Door nood gedwongen! Voor de betrekking van gemeente-veldwachter te Ierseke, hebben zich ruim 6o sollicitanten aangemeld, waaronder zelfs uit Friesland. Och ja, nu zoovclcn niet meer door n u t tig w c r- ken aan de kost kunnen komen, moeten ze wel afgaan op zoo'n smerig baantje om etende te blij-'- ven. 't Pleit niet voor de bestaande »ordc". Kijkjes in do rechtzaal I Dinsdag j.l. is door de Arr. Rechtbank te Middelburg een 12-jarig kind uit Terneuzen, wegens diefstal veroordeeld tot 2 jaar, zegge twee jaren gevangenisstraf! Onmenschelijk 1 Hoeveel zouden die rechters, welke zulke bar- baarsche vonnissen vellen, wel gestolen hebben? Kleine dieven, die gestraft worden door groote dieven, voorwaar, een fijne zaak Door het kantongerecht te Middelburg ziin Dins dag 2 personen uit Vlissingen veroordeeld tot f 1 boete of een dag hechtenis, wegéns het zonder recht loopen op een anders grond, waarvan de toegang blijkbaar verboden is. Zoo, men kan dus ook al gestraft worden wan neer men blijkbaar iets strafbaars heeft gedaan. We gaan waarachtig vooruit! Onder deze rubriek zullen wij elke in de Zeeuwsche-bladen voorkomende aanval op het socialisme en de socialisten afweren, wan begrippen daaromtrent bestrijden en schrij ven over de sociale kwestie bespreken. Voor zoover mogelijk zullen wij, getrouw aan het in 't hoofdartiekel uiteengezet pro gram, zakelijk zijn, doch de scherpte var toon daarbij zal hoofdzakelijk afhangen var onze bestrijders. Men klaagt nog al veel, en ook de Zeeuw sche bladen hebben dikwijls mede dit klaag lied aangeheven, dat onze toon vaak zo< bitter en scherp is. Men vergeet gcwoonlijl dat ook wij in ons gemoed een snarenspel hebben zitten, en dat het aan hen welke dit snarenspel aanraken ligt, of de uitgestoté klanken zacht of scherp zullen zijn. baarde Redaktie I Zaterdag j. 1. Werd den draaier, v. d. Berg, gesard door den zoon van baas Blbin, met liet gevolg, dat eerstgenoemde zijn zelfbe- heersching verloor en, woedend gewprden, den jongen een oliekan naar 't hoofd wierp, waardoor deze aan de lip werd verwond en zich beklaagde bij zijn vader. Deze kwam daarop tot den werkman en wreekte zijn zoon, door v, d. B. een opstopper le geven, wat. herhaald werd, ondanks den arbeider niets terug deed. Het kan, dunkt mij, geen kwaad, dit een en ander openlijk mede te deelen. Met dank voor de plaatsing, M. P.

Tijdschriftenbank Zeeland

Nieuw Zeeland | 1984 | | pagina 6