De Lloyd brieven Jan Hintzen 124 Jaar geleden, op 10 augustus 1875, geeft de Nederlandse regering de verlaten marine werf in Vlissingen in erfpacht aan een nieuwe onderneming onder de energieke leiding van de negenentwintig jarige Arie Smit. Hij is de medeoprichter en eerste president-commissa ris van de Koninklijke Maatschappij De Schelde, kortweg KMS. De jonge onderneming ont vangt al op 14 april 1876 de eerste opdracht. De Vlissingse Zeevisscherij Maatschappij laat een houten vissloep 'De Zeeuw' bouwen. De tweede order komt in 1877 van de Koninklijke Nederlandse Marine, waaronder in die tijd ook het Nederlandse Loodswezen valt. Zo wordt bouwnummer 2, de stoomschoener 'Schelde' voor het loodswezen, de eerste van de vele schepen die de KMS voor de Nederlandse marine vervaardigt. Ook het jaar 1882 brengt een belangrijke opdrachtgever in die beginfase. De Koninklijke Rotterdamsche Lloyd draagt de bouw op van twee stoomschepen, de mailboten 'Batavia' en 'Soerabaja' 'tot het vervoeren van passagiers en goederen van het Moederland naar Nederlandsch Oost-Indië' Dit is een begin van een jarenlange hechte relatie tussen de KMS en de Rotterdam sche Lloyd. Totaal worden bij de KMS drie endertig schepen voor de Rotterdamsche Lloyd gebouwd. Piet Quitte heeft over deze relatie en over vele andere KMS zaken een boek geschreven dat in het najaar zal ver schijnen, aan de vooravond van 125 jaar KMS in Vlissingen. In dat boek wordt ook de 'Lloyd brief' genoemd. Dat begrip wordt hier wat verder uitgewerkt. Eind negentiende eeuw maakt een groei ende stroom van passagiers en vracht het noodzakelijk steeds grotere schepen te bouwen voor de vaart naar Nederlands Oost-Indië. In het belang van die vele pas sagiers, die zowel willen corresponderen met het thuisland als met Nederlands Oost-Indië, wordt in januari 1904 besloten aan boord van de Indië-schepen brieven bussen te plaatsen. De le officier-purser wordt aan boord van de schepen de post- agent. Later wordt deze taak toebedeeld aan de le officier-administrateur. De post- agent verkoopt postzegels en briefkaarten, beheert de brievenbussen en verzorgt de buslichtingen. Hij stempelt ook de Nederlandse of buitenlandse postzegels af en doet de post in postzakken en levert deze af aan de postkantoren in de aanloop havens, waar de verzending naar de geadresseerde plaats vindt. Voor deze internationale scheepspost zijn regels opgesteld door de Wereld Post Unie op haar congres in Wenen van 4 juli 1891. In deze regels worden onder andere de verrekeningen van de portokosten tussen de verschillende landen vastgesteld. Brie ven tijdens een verblijf in een aanloopha ven gepost, moeten voorzien worden van zegels uit het land van deze aanloophaven. Post op volle zee in de scheepsbrievenbus gedeponeerd, mag met Nederlandse zegels gefrankeerd worden. Twee Nederlandse scheepvaartmaat schappijen beheersen de lijndiensten van Nederland naar Nederlands-Indië visa- versa: de Stoomvaart Maatschappij Nederland en de Rotterdamsche Lloyd. Als extra service voor de passagiers die onge veer een maand aan boord verblijven tij dens een Indië-reis, stelt de Rotterdam sche Lloyd speciale postbladen ter beschikking met een fraaie afbeelding van het schip en ruimte om te corresponderen. Ook voor een aantal bij de KMS gebouwde schepen van de Rotterdamsche Lloyd zijn dergelijke Lloyd-brieven vervaardigd. Het zijn stuk voor stuk fraaie ontwerpen, die bovendien een rijke historie vertellen van de KMS, van de Rotterdamsche Lloyd en van de Nederlandse scheepvaart in de (wereld)geschiedenis. In twee afbeeldin gen worden voorbeelden gegeven van deze Lloyd-brieven als hommage aan de Koninklijke Maatschappij de Schelde. De keuze is daarbij gemaakt voor een tweetal Den Spiegel, juli 1999 15

Tijdschriftenbank Zeeland

Den Spiegel | 1999 | | pagina 17