Belgische vluchtelingen in Vlissingen
tijdens de Eerste Wereldoorlog
Ad Tramper
Als vroedvrouw werd in den nacht van 9 op 10 October 1914 mijne hulp ingeroepen voor
madame Victor Laats uit Antwerpen, welke laatste op 9 October van daar naar Vlissingen
was gevlucht. Op het stationemplacement alhier assisteerde ik haar bij de geboorte van
haar kindje en besefte oogenblikkelijk dat naar zulke toestanden raad moest worden
geschaft. Op 10 October nog dienzelfden dag kwamen mijn moeder, eveneens vroedvrouw en
ik overeen een huis te huren en in te richten uitsluitend tot moedei'huis voor dergelijke
Belgische vluchtelingen. In de eerste dagen kwamen de kosten daarvan ten onzen laste,
doch reeds spoedig vloeiden allerlei giften en gaven overvloedig, zoodat de in het huis ver
toevende vrouwen behalve van onze verloskundige hulp, rijkelijk van voedselversterkende
middelen en kleeren voor haar en de jonggeborenen konden worden voorzien.Het boven
staande is een citaat uit een brief van de gemeentelijke vroedvrouw Fokje Brevet-Pasma. We
zien hier een vrouw aan het woord, die zich het lot van de vluchteling sterk aantrok en er
vervolgens ook naar handelde.
Inleiding
Centraal in deze bijdrage staat de komst
van duizenden Belgische vluchtelingen, die
na het uitbreken van de Eerste Wereld
oorlog in augustus 1914 naar Vlissingen
kwamen. De gebeurtenissen worden be
schreven door veel uit de Vlissingsche
Courant en het zeer gedetailleerde Verslag
van het provinciaal comité tot hulpverlee
ning aan vluchtelingen in Zeeland te cite
ren. Op deze wijze komen we dichter bij de
gebeurtenissen zelf te staan.
In juli 1914 liepen internationaal de span
ningen snel op. Landweerplichtigen en
kustwachten werden opgeroepen. Vanwege
de oorlogsdreiging werden er in Vlissingen
troepen ingekwartierd in scholen en ande
re gebouwen. Het gemeentebestuur nam
maatregelen om de gevolgen van de mobi
lisatie op te kunnen vangen. Zo kwam een
afdeling van het Rode Kruis tot stand en
het 'Vlissingsch Steuncomité 1914', een co
mité voor steun aan achtergebleven gezin
nen van gemobiliseerden werd opgericht.
Door het onttrekken van kostwinners aan
hun gezinnen ging het immers aan brood
op de plank ontbreken.
De troepen werden al snel naar de grens
met België gedetacheerd. De scholen
stroomden leeg, maar zouden niet met
schoolkinderen maar met Belgische vluch
telingen gevuld worden.
'De gelegenheid maakt den dief'
Als begin september de eerste vluchtelin
gen aankomen in Vlissingen zien we
onmiddellijk ingezonden stukken in de
Vlissingsche Courant verschijnen die gaan
over het schaamteloos uitbuiten van deze
ontheemden. De vluchtelingen die aanko
men op het station van Vlissingen worden
volgens een ingezonden briefschrijver niet
altijd even liefdevol opgevangen: 'Tot
schande van Vlissingen maken een groot
aantal inwoners der stad misbruik van de
hulpeloosheid der alhier doortrekkende of
verblijvende vreemdelingen, door deze
menschen op grove wijze af te zetten. De
prijzen die voor logies en voeding gevraagd
worden, zijn vaak ongelooflijk hoog. Zelfs
worden eenmaal overeengekomen prijzen
vaak willekeurig verhoogd. Ik mag hier
zeker wel wijzen op het lage van deze han
delwijze. Ze geven een vreemd denkbeeld
van de gastvrijheid, die vreemdelingen
hier toch moesten vinden. Maar ik kan
verder gaan en de afzetters waarschuwen
dat van velen hunner de namen aan mij en
anderen bekend zijn. Wij zullen niet aar
zelen deze namen openbaar te maken, als
niet onmiddellijk een einde wordt ge-
10
Den Spiegel, juli 2000