kwam, bleef soms generaties lang in eigen
dom van nakomelingen van de eerste
bezitter. Alleen als het land verkocht werd
bestond er tussen de achtereenvolgende
eigenaars geen familieverband. Het is vaak
niet mogelijk om de oorspronkelijke funda-
teur aan te wijzen, omdat uit de tijd toen
de fundatie plaatsvond meestal geen over
lopers bewaard zijn gebleven.
Aan het einde van het genoemde jaargetij-
deregister van Monster staan een aantal
kopieën van fundaties en testamenten,
waarin uitvoerig beschreven staat wat er
na de dood van de testateur met zijn land
moest gebeuren. Als voorbeeld koos ik het
volgende extract dat op enkele woorden na
geheel in het Nederlands gesteld is:
p. 50.2 'Item Jan Coene heeft gheset siin
jaerghetide, siins wyfs ende alle siin kinde
ren eewelic met acht groote tsiaers ende vort
een misse te viertiendaghe te doene te mon
ster op onser liever vrouwen outaer. Hier toe
heeft hy ghegeven iiijc roeden lants binnen
desen ghemerken: oost katriin pier mathys
zone weduwe metten kinderen, zuut jan
coene, west die heylige gheest, noort ellice
michiel coene weduwe. Item noch vij quartier
oost die papelike provenden van monster
ende die heylige gheest, zuut barwout cor-
nelis zone, west jan coene ende noort katriin
pier mathijs zone weduwe cum pueris. Dit
heeft hy gheset op pieternellen siinder doch
ter metter last vorseyt ende na huer doot op
lonis jacop zone ende michiel jacob zone huer
kinderen ende die dit lant besit die sal tjaer-
getide ende den dienst betalen eer hy dit lant
ontlooven sal ende waert dat men dit nyet en
dede of en hylde zo (sal) altyt dat ghilde van
onser liever vrouwen dit lant aenvaerden
moghen metter last ende na piernellen ende
huer tweer kinderen doot voirnoemt soe sal
dat ghilde van onser liever vrouwen vorscre-
ven comen ende hebben dit voirnoemde lant
metter last. Item noch heeft jan gheset siin
sondaechs ghebet met Hij groten tsiaers op
dit voirseyde lant eewich.'
Deze inschrijving is niet gedateerd. Er
boven (p. 50.1) staat een inschrijving die
begint met de vermelding dat 'Nelle claes
pieter noenkijns dochter starfint jaer m 0
CCCC ende Lxxviij0 den twintichsten dach
in meye' (20-5-1478) en dat geeft een idee
van de tijd waarin dergelijke jaargetijden
gefundeerd werden.
Gaandeland
We komen nu aan een speciale nevenfunc
tie van land, dat ik als hoofdonderwerp van
dit artikel gekozen heb, namelijk 'gaande
land'. In het eerder genoemde jaargetijden-
register van Monster vinden we regelmatig
beschreven wie achtereenvolgens de eige
naars van het land moesten worden tot op
het moment dat het land in het bezit van
de kerk gesteld werd. Meestal koos men de
oudste van de kinderen en dan steeds van
de oudste op de oudste uit het zelfde gezin.
Als voorbeeld geef ik hier weer een extract
uit het j aargetij deboek van Monster,
waarin de fundatie van het jaargetijde van
Cop Hein Valken, die in 1447 overleden is.
'Anniversarium Cop Hein Valken, Nelle
sijns wijfs, omnium puerorum super men-
suram terre cum ducentis virgis paulo plus
aut minus jacentem ten westende van den
Hoghen Hille met xij groten tsiaers super
Jacobum predictum Ende na siin doot opt
outste van onsen kinderen van den outsten
op den outsten Ende na aller onser kinde
ren doot super Ecclesiam cum onere. obyt
1447°. (In latere hand:) lijt in b viij. (In de
marge:) Expectat ecclesia (In later hand:)
habet'.
Vrij vertaald: Jaargetijde ingesteld door
Cop Hein Valke en zijn vrouw Nelle en al
hun kinderen op 200 gemeten land min
of meer, gelegen ten westen van de Hoghe
Hille, een jaarlijks bedrag van twaalf
groten op genoemde Jacob (Cop) en na
zijn dood op hun oudste kinderen enz.
en uiteindelijk op de kerk met de daarop
rustende jaargetijde. Uit de aantekening
'Ecclesia habet' blijkt dat het land inder
daad aan de kerk gekomen is.
Het was de bedoeling dat elk jaar een mis
gelezen zou worden voor het 'zieleheil' van
de overleden fundateur. Waarschijnlijk
werd nadat het land aan de kerk gekomen
was geen speciale mis meer gehouden voor
de fundateur, maar zal diens naam wel
102
