Zondags Zilver in Zeeland
Koen van Rooijen, Conservator Historisch Museum De Bevelanden
tie bestaat vrijwel geheel uit Nederlandse
kerkboeken, bijbels, gebedenboeken en
missalen uit de periode 1650 tot circa 1895.
Alle verzamelde boekbanden zijn voorzien
van zilveren (of gouden) sluitingen. Hij
verdiept zich in het gebruik van de boe
ken, in de functie, herkomst en ornamen
tiek van de boeksloten. Gegevens hierover
wisselt hij uit met universiteiten, musea,
bibliotheken en antiquaren. Hij publiceert
regelmatig in nationale en buitenlandse
tijdschriften op het gebied van antiek,
kunst en boeken.
Kerkboeken zijn gedrukte bijbels, gebe
denboeken of liedbundels, die gelovigen
gebruikten voor hun persoonlijke devotie
en meenamen naar de kerk. Deze
boeken hebben een handzaam
formaat en zijn vaak versierd
tot persoonlijke juweeltjes; het
familiewapen of de initialen van
de bezitter zijn meer dan eens
verwerkt in het zilveren beslag.
Elk godsvruchtig gezin gebruikte
deze boeken minimaal één keer
per week en hierdoor waren ze
onderhevig aan slijtage. Omdat
je moeilijk met een haveloos boek
ter kerke kon gaan, probeerde
men de slijtage tegen te gaan door
de hoeken te verstevigen en er
een slot op te monteren zodat het
boek niet open kon vallen. Deze
verstevigingen werden algauw
uitgevoerd in edele metalen,
vooral zilver was favoriet. Het
hoekbeslag bestaat uit verschil
lende losse onderdelen die op de
boekband worden aangebracht.
Veel kerkboekjes hebben één of
twee sluitingen, aangevuld met
rug- en hoekstukken en eventueel
met randen of middenstukken.
loewel iedereen in zijn jeugd heeft leren
ingen over een meisje met een boek vol
üverwerk, is er in de kunstwereld maar
veinig aandacht geweest voor het zilveren
eslag dat deze kerkboeken siert. Ondanks
et feit dat de ornamentiek, de iconografie
n de artisticiteit die edelsmeden in het
oekzilver aanbrachten een mooi beeld
even van alle stijlen en modes door de tijd
een, is dit gebruiksvoorwerp toch aan het
og van de kunstkenner ontsnapt,
felukkig heeft Bernard van Noordwijk al
neer dan veertig jaar een oplettend oog
oor deze zilveren kleinoden. Samen met
ijn echtgenote verzamelt hij beslagen
oekbanden op octavo formaat. De collec-
Afb. 1. Het zilveren boekbandje uit
1765. (Foto's: Historisch Museum
De Bevelanden.)
39
