den geïllustreerd met vondsten uitsluitend uit Nieuwlande en Valkenisse. Hier zal worden ingegaan op insignes met een reli gieuze boodschap: Heiligen in een lijstje. Pelgrimstekens, volkse sieraden van goed koop materiaal, werden in grote hoeveel heden vervaardigd en verkocht en kenden een verspreiding onder alle lagen van de bevolking. Er moeten miljoenen van deze speldjes en hangers geweest zijn, in grote oplages en op verschillende grote en kleine bedevaartplaatsen vervaardigd en te koop aangeboden. Deze herinneringen aan een soms lange en barre reis speldde de pel grim op zijn hoed of mantelkraag, of hij hing ze om zijn hals. De voorstellingen op de speldjes verwijzen altijd op een concrete en heel directe manier naar het vereerde en waren onmiddellijk herkenbaar voor iedere pelgrim. Maar een insigne was meer dan alleen een souvenir van het vereerde heiligdom of de heilige, men geloofde dat een pelgrimsteken dat in aanraking was geweest met 'het heilige' iets van dezelfde reliekwaarde kreeg en bescherming kon bieden tegen gevaar en ziekte. De insignes werden thuis bijvoorbeeld op een speciaal daarvoor gemaakt plankje bevestigd en opgehangen, of men versierde een huisal taartje met insignes. Vergelijk het met de laatmiddeleeuwse gewoonte om op grote kerkklokken originele insignes mee te gie ten. Via het klokkengebeier kon de bescher mende werking zich zo ver verspreiden als het gelovige oor reikte. Onze Lieve Vrouwe van Aken Uit de Zeeuwse bodem zijn heel wat pel grimstekens gevonden die verwijzen naar plaatsen van verering van de Maagd Maria, een devotie die in de loop van de late Middeleeuwen alleen maar toenam. Op deze insignes is Maria steeds als de hoofdfiguur afgebeeld, dikwijls als de Moe der Gods, met het Christuskind op schoot, maar ook geïsoleerd of in combinatie met andere heiligen of als relieken vereerde objecten. Vanuit Zeeland werd onder andere gepelgrimeerd naar de miraculeuze Afb. 3. Maria met Kind, tunica getoond door priesters, Calvarie. Aken. Vindplaats Nieuwlande, 79x49 mm, lood-tin, bevesti gingsoogjes en -lipjes, 1350-1450. Collectie Van Beuningen, Cothen, inv.nr. 0041 (HP1, afb. 0419). Maria's van Aardenburg, Aarschot en Afb. 4. Omlijsting met tunica. Aken. Vind plaats Valkenisse, 50x34 mm bevestigings oogjes, 1475-1525. Collectie Van Beuningen, Cothen, inv.nr. 4315. 58

Tijdschriftenbank Zeeland

De Spuije | 2008 | | pagina 60