Afb. 5a en b. Omlijsting met tunica, Maria en Kind. Aken. Vindplaats Nieuwlande, 45x29 mm, lood-tin, bevestigingsoogjes, 1475-1525. Collectie Van Beuningen, Cothen, inv.nr. 0674 (HP1, afb. 0430) 's-Hertogenbosch, maar ook naar die van het nog verder gelegen Aken. Daar trok de Heiligdomvaart enorme mensenmassa's. Elke zeven jaar opende men in juli het schrijn met het miraculeuze Mariabeeld (de 'Maria Aquensis') en werden tevens de belangrijkste relieken getoond aan de gelovigen. Een van de belangrijkste relie ken was het hemd dat Maria gedragen zou hebben toen ze Christus baarde en deze tunica groeide uit tot het meest karakteris tieke beeld voor de bedevaart naar Aken. De Akense pelgrimstekens laten de toning van het reliek heel letterlijk zien: de tunica wordt meestal omhooggehouden door pries ters of engelen (afb. 1, afb. 2, afb. 3). Omdat de toeloop met iedere toning groeide ging men er in Aken vanaf circa 1322 toe over de relieken en de reliekenhouders niet meer in de kerk, maar in de buitenlucht te tonen en van steeds grotere hoogte. Zo kon de alsmaar groeiende groep gelovigen de heiligdommen blijven bewonderen en vereren, vanaf torengalerijen of hoge podia. Dit gebeurde onder bazuingeschal, gejuich en applaus. Door de steeds grotere afstand konden de toegestroomde pelgrims het heilige zo met wat geluk misschien nog nèt zien, maar van aanraken van de relieken was geen sprake. Een en ander was aanlei ding om in de eerste helft van de vijftiende eeuw in Aken het fenomeen van het spie- gelinsigne te introduceren. Aan de pelgrimsinsignes werden kleine glazen spiegeltjes of stukjes tinfolie toegevoegd, door deze in speciaal daarvoor aange brachte spiegellijstjes met lipjes vast te klemmen. Op het afgebeelde insigne (afb. 2) heeft in het middelste ronde lijstje een spiegeltje gezeten. Maar ook allerlei gekleurde stukjes papier, kleine prentjes of lapjes leer werden als achtergrond aan de Akense insignes vastgemaakt. Op het derde Akense insigne (afb. 3) dienden de duidelijk uitstekende lipjes voor het aan brengen van zo'n achtergrond. Door het insigne hoog op te houden, in de richting van de relieken, 'ving' de gelovige via het in het insigne aangebrachte spiegel tje iets op van het heilige. Het pelgrimste- 59

Tijdschriftenbank Zeeland

De Spuije | 2008 | | pagina 61