Afb. 5a en b. Omlijsting met tunica, Maria en Kind. Aken. Vindplaats Nieuwlande, 45x29
mm, lood-tin, bevestigingsoogjes, 1475-1525. Collectie Van Beuningen, Cothen, inv.nr. 0674
(HP1, afb. 0430)
's-Hertogenbosch, maar ook naar die van
het nog verder gelegen Aken. Daar trok de
Heiligdomvaart enorme mensenmassa's.
Elke zeven jaar opende men in juli het
schrijn met het miraculeuze Mariabeeld
(de 'Maria Aquensis') en werden tevens
de belangrijkste relieken getoond aan de
gelovigen. Een van de belangrijkste relie
ken was het hemd dat Maria gedragen zou
hebben toen ze Christus baarde en deze
tunica groeide uit tot het meest karakteris
tieke beeld voor de bedevaart naar Aken.
De Akense pelgrimstekens laten de toning
van het reliek heel letterlijk zien: de tunica
wordt meestal omhooggehouden door pries
ters of engelen (afb. 1, afb. 2, afb. 3).
Omdat de toeloop met iedere toning groeide
ging men er in Aken vanaf circa 1322 toe
over de relieken en de reliekenhouders niet
meer in de kerk, maar in de buitenlucht
te tonen en van steeds grotere hoogte. Zo
kon de alsmaar groeiende groep gelovigen
de heiligdommen blijven bewonderen en
vereren, vanaf torengalerijen of hoge podia.
Dit gebeurde onder bazuingeschal, gejuich
en applaus. Door de steeds grotere afstand
konden de toegestroomde pelgrims het
heilige zo met wat geluk misschien nog nèt
zien, maar van aanraken van de relieken
was geen sprake. Een en ander was aanlei
ding om in de eerste helft van de vijftiende
eeuw in Aken het fenomeen van het spie-
gelinsigne te introduceren. Aan de
pelgrimsinsignes werden kleine glazen
spiegeltjes of stukjes tinfolie toegevoegd,
door deze in speciaal daarvoor aange
brachte spiegellijstjes met lipjes vast te
klemmen. Op het afgebeelde insigne
(afb. 2) heeft in het middelste ronde lijstje
een spiegeltje gezeten. Maar ook allerlei
gekleurde stukjes papier, kleine prentjes
of lapjes leer werden als achtergrond aan
de Akense insignes vastgemaakt. Op het
derde Akense insigne (afb. 3) dienden de
duidelijk uitstekende lipjes voor het aan
brengen van zo'n achtergrond.
Door het insigne hoog op te houden, in de
richting van de relieken, 'ving' de gelovige
via het in het insigne aangebrachte spiegel
tje iets op van het heilige. Het pelgrimste-
59