Afb. 3. Fysiek geweld van een man jegens zijn vrouw. Duitse houtsnede, eerste helft zestiende eeuw. Uit: W.L.Strauss (ed.), M. Geisberg, The German single-leaf wood cut 1500-1550, New York, 1974. Geweldsmaatschappij De laatmiddeleeuwse samenleving werd gekenmerkt door geweld: maatschappelijke spanningen kwamen zeer regelmatig tot een uitbarsting, zowel in psychisch als fy sieke zin. Twee voorname oorzaken zijn al genoemd: sociale rivaliteit tussen groepen en individuen en de grote en structurele maatschappelijke ongelijkheid (waarvan de achterstelling van vrouwen zoals gezegd slechts één voorbeeld was). Ruzies, hand tastelijkheden en gevechten waren aan de orde van de dag. De vele sociale conflicten komen tot uit drukking in een uitgebreide wetgeving. Ook de meeste veroordelingen in laatmiddel eeuwse Nederlandse steden hadden betrek king op agressie- en geweldsmisdrijven. Een globale berekening komt uit op onge veer veertig procent. In de wetgeving is het aandeel agressie- en geweldsdelicten zelfs nog groter, circa zestig procent. Ter verge lijking: tegenwoordig bestaat het grootste gedeelte van de geregistreerde misdaad uit vermogensdelicten: vijfenvijftig procent, tegen tien procent geweldsmisdrijven." De vijftiende-eeuwse verordeningen in Reimerswaal geven om en nabij een zelfde beeld te zien. In de wetgeving van 1402 is bijna één derde van de bepalingen gewijd aan agressie- en geweldmisdrijven - wat lager dus dan elders, maar nog steeds erg hoog. In de veel gedetailleerdere verorde ning van 1494 is dat aandeel gezakt naar vijftien procent.81 Helaas hebben we op het gebied van daadwerkelijke veroordelingen slechts matig representatieve gegevens, aangezien een doorlopende reeks vonnis sen van de Reimerswaalse vierschaar en baljuw niet bewaard is gebleven. Het hoge percentage ruzies en gevechten (meer dan vijftig procent) in een baljuwrekening van Reimerswaal als die van 1414-1415 ech ter benadert niettemin de ruw geschetste Nederlandse situatie.9' Het stadsbestuur was zich bewust van deze agressie en dit geweld, maar had niet de illusie ze door wetgeving en rechtspraak te kunnen voorkomen. Hoogstens kon het deze enigermate beteugelen. De verorde ningen werden dan ook niet zozeer uitge vaardigd om permanent te handhaven, als wel om tegen misdaden en overtredingen wet- en vooral rechtmatig te kunnen optre den. Typische vrouwenmisdaden De ongelijkheid, gedeeltelijk uitsluiting en kwetsbare maatschappelijke positie van Afb. 4. Pieter Breughel de Jongere, Te rugkeer uit de herberg, c. 1620. Montreal Museum of Fine Arts, Montreal. (Uit: C. Glaudamus, Om die wrake wille, Hilversum, 2004.) 21

Tijdschriftenbank Zeeland

De Spuije | 2010 | | pagina 23