mmtm
Afb. 3. Plattegrond van Reimerswaal door Jacob van Deventer, c. 1565. Bron: http:/ com
mons. wikimedia.org j wikiFileReimerswaal_1560.jpg.)
Niet toevallig heeft de wijziging van ver-
vangings- naar hoofdstraf zich in Reimers
waal juist in deze periode, de loop van de
vijftiende eeuw, voorgedaan. In de verorde
ning van 1402 is de geldboete nog de hoofd
straf, in die van 1494 het steendragen. In
tegenstelling tot veel andere plaatsen is de
straf er wel altijd afkoopbaar gebleven.
In het recht van Bergen op Zoom
(1314/1397) komt een met de Reimers-
waalse situatie vergelijkbare bepaling voor.
Het wordt daar uitvoeriger als volgt ver
woord:
So wat wiven onhoeselicke schelden onder-
linghe ende verboden woerde spreken in
scheldene die eene jeghens den anderen,
verboren also dicke III als sij daeraf
bedreghen worden van wiven ofte van
mannen Ende die dese core verboort
ende niet ghelden en mach, si sal den steen
draghen Dat wil zeggen: Wanneer
vrouwen elkaar onheus uitschelden en
de een de ander op een scheldende wijze
verboden woorden toevoegt, dan worden
ze beboet met drie pond, telkens als zij
veroordeeld worden, zowel mannen als
vrouwen. En degene die deze wet beboet
en het geld niet kan betalen, zal de [straf]
steen dragen.
Een eeuw later geeft een clausule uit Nij
megen (1413) nog minder ontsnappings
ruimte, vanwege het harde alternatief:
Item die vrouwen, die koeren verboeren, soe-
len den steen drage, of die koeren gelden.
Zo ook vrouwen die de wetten overtre
den, zullen de steen dragen of de wet zal
gelden. Het laatste slaat op de daaraan
voorafgaande algemene bepaling die stelt
20
