Afb. 5. Openbaar straatleven in een kleine laatmiddeleeuwse stad. In het midden een proces
sie. Houtsnede van Hans Sebaldus, c. 1530. (Archiv für Kunst und Geschichte.)
een juk, dat om de schouders werd gedra
gen. De stenen konden een fors gewicht
hebben, waarmee de straf niet alleen een
schandelijk, maar ook een lijfstraffelijk
karakter kreeg.14'
-Steendragen vond altijd plaats in de open
bare ruimte, op de markt en in de straten,
daar waar het leven zich toen - veel meer
dan tegenwoordig - grotendeels afspeelde.
Aangezien het oorspronkelijk vooral ging
om een private straf tussen dader en
slachtoffer was de rol van toeschouwers
aanvankelijk klein. Met de verschuiving
naar hoofdstraf, de beklemtoning van de
daadwerkelijke boetedoening ten overstaan
van de gemeenschap en de nadruk op open
baarheid en uiterlijk van de straf kreeg het
publiek allengs een belangrijker rol.
Steendragen in een seculiere context
Een belangrijk element in de voltrekking
van het vonnis was het tijdstip en de daar
mee samenhangende seculiere of kerkelijke
context. Een van de best gedocumenteerde
gevallen, te Beaumont (tegenwoordig pro
vincie Luxemburg) uit 1182,15) beschrijft
de gang van zaken als volgt: Op het afge
sproken tijdstip komen slachtoffer, dader
en het gerecht bijeen voor het schepenhuis
samen, ongetwijfeld in gezelschap van
talrijke toeschouwers. De gerechtsdienaar
laat uit het schepenhuis de strafstenen en
een gepunte stok halen. De rechters leggen
de stenen over de schouder van de dader.
De benadeelde vrouw krijgt de gepunte
stok. De stoet wordt daarna in volgorde
gezet: voorop de steendraagster, daarna
het slachtoffer, vervolgens de gerechtsdie
naar en de schepenen. De gerechtsdienaar
maant daarop de veroordeelde het vastge
stelde traject te lopen, waarop de stoet zich
in beweging zet. De benadeelde mag de
steendraagster af en toe met de puntstok
porren wanneer zij meent dat deze te traag
loopt. Op welke plaats van het lichaam zij
mag prikken is precies omschreven: uit
sluitend van achteren, tussen middel en
knieën, in de billen dus en de bovenbenen.
Op de verste plek van de route aangeko
men, mag de steendraagster even rusten.
Vervolgens wordt het omgekeerde traject
afgelegd, terug naar het schepenhuis.16'
\ay>V-
22
