Voor een vergelijkbaar geval van touwtrek
kerij om het verlenen van onderstand in
dezelfde periode, zie de Spuije, Tijdschrift
van de Heemkundige Kring De Bevelanden
en de Vrienden van het Historisch Museum
De Bevelanden, aflevering 65, zomer 2005:
Albert L. Kort, Kerkelijke liefdadigheid:
het 'geval' Martina Kaboord.
39
Noten:
1. A.L. Kort, Geen cent te veel. Armoede en armenzorg op
Zuid-Beveland, 1850-1940, Hilversum, 2001.
2. Ibidem, pag. 119.
3. Gegevens over geboorte, huwelijk, overlijden, gezins
samenstelling en vertrek in: GA Kapelle, Archief gemeente
Kapelle en gemeente Wemeldinge, bevolkingsregisters en
akten van de burgerlijke stand.
4. GA Kapelle, Archief NHG Wemeldinge, inv. nr. 5.
5. GA Kapelle, Archief gemeente Kapelle, inv. nr. 104.
6. GA Kapelle, Archief NHG Kapelle, voorl. inv. nr. 2.
7. Een extreem voorbeeld van een uit de hand gelopen
conflict tussen burgerlijke overheid en diakenen vinden we
in Leiden. De ruzie tussen regenten uit het stadsbestuur
en diakenen van de Hervormde Kerk leidde er in 1848 toe
dat de stadsbestuurders met behulp van de politie de dia
kenen, ouderlingen en predikanten uit het Huiszittenhuis
wegvoerden. De diakenen wonnen uiteindelijk het conflict.
In 1853 bepaalde een Koninklijk Besluit dat het Huiszit
tenhuis een kerkelijke instelling was. De diakenen hadden
het er voortaan voor het zeggen. (G.P.M. Pot, Arm Leiden.
Levensstandaard, bedelingen bedeelden, 1750-1854, pag.
164-167, Hilversum, 1994).
8. GA Kapelle, Archief NHG Kapelle, voorl. inv. nr. 15.
9. ZA, toeg. nr. 1702, Archief NHG Kleverskerke, inv. nr. 11.
10. GA Kapelle, Archief NHG Kapelle, voorl. inv. nr. 16.
11. GA Kapelle, Archief NHG Kapelle, voorl. ongenum
merd.
12. GA Kapelle, Archief gemeente Wemeldinge, inv. nr. 133.
Als door het ontbreken van bedeling van kerkelijke zijde
de burgerlijke gemeente onderstandplichtig was, speelde
het Koninklijk Besluit van 1818 over het onderstands
domicilie een rol. Dit bepaalde dat de geboortegemeente
in principe onderstandplichtig was. Deze regeling kende
echter twee uitzonderingen: als iemand gedurende vier
achtereenvolgende jaren elders vertoefde - en daar inge
schreven stond en belasting betaalde - verving die plaats
de geboortegemeente. Bracht de moeder een onwettig kind
ter wereld, dan was de geboortegemeente van de moeder
en niet die van het kind de onderstandplichtige gemeente.
Nergens in de stukken vinden we een aanwijzing dat of
door Kapelle of door Wemeldinge naar deze regeling werd
verwezen.
13. Ibidem.
14. Ibidem.
15. Ibidem.
16. Ibidem.
17. GA Kapelle, Archief NHG Kapelle, voorl. inv. nr. 29.
18. GA Kapelle, Archief NHG Kapelle, voorl. inv. nr. 2.
19. GA Kapelle, Archief gemeente Wemeldinge, inv. nr. 133.
20. ZA, toeg. nr. 29.1, Archief Classis Goes, inv. nr. 176.
21. Ibidem.
22. GA Kapelle, Archief NHG Kapelle, voorl. inv. nr. 2.
23. GA Kapelle, Archief gemeente Wemeldinge, inv. nr. 133.
24. GA Kapelle, Archief NHG Kapelle, voorl. inv. nr. 32.
25. GA Kapelle, Archief NHG Kapelle, voorl. inv. nr. 44.
26. GA Kapelle, Archief gemeente Wemeldinge, inv. nrs.
1584,1684.
