Gemeente Kapelle twijfelt over nut burgerlijke stand
(1813)
Frank de Klerk
In Zeeland boven de Westerschelde voert
de Franse overheid in 1811 de burger
lijke stand in. Het gewest is kort tevoren
onderdeel van het keizerrijk van Napoleon
geworden. Het wordt een onderdeel van het
Departement Monden van de Schelde (Bou-
ches de l'Escaut), dat verder in arrondis
sementen en communes, gemeenten, wordt
onderverdeeld. Van elke geboorte, huwe
lijk en overlijden moet een akte worden
opgemaakt. Het decreet hiervoor is door
de keizer eerder al vastgesteld op 20 juli
1807. Het lijkt erop dat in veel gemeenten
dit nieuwe voorschrift met enig schouder
ophalen is begroet. Weer nieuwe regeltjes.
Er komen bij de gemeentes Franse amb
tenaren die veel van het praktische werk
gaan uitvoeren. Wat de reikwijdte van deze
nieuwe regel is en hoe groot de praktische
en historische betekenis, de gemeentebe
stuurders uit het begin van de negentiende
eeuw kunnen dat niet overzien. Uit de ker
ken halen sjouwers in opdracht van het rijk
de oude doop-, trouw- en begraafregisters
op. Ze gaan dienen als een soort naslag
werken voor de nieuwe burgerlijke stand.
Het zou interessant zijn om te bekijken of
de pastoors, predikanten en kerkenraden
zomaar afstand deden van de oude boeken.
De invoering leidt in plattelandsgemeen
ten ogenschijnlijk tot weinig problemen.
De eerste driejaren, 1811-1813, schrijven
de Franse ambtenaren de complete akten
van de burgerlijke stand op. Dubbele exem
plaren gaan naar Middelburg. In het dorp
Kapelle ondertekent Marinis de Leeuw, de
schout die in het Frans maire heet, deze
eerste jaren de akten. De situatie veran
dert, als eind 1813 de Fransen het veld rui
men. In het nieuwe koninkrijk Nederland
blijft de burgerlijke stand van kracht, maar
in sommige plattelandsgemeenten denken
ze dat ze nu verlost zijn van de registra
tie. Kapelle is zo'n gemeente en Eversdijk
eveneens. In 1814 is er bij het gemeen
tebestuur niemand die er aan denkt om
de burgerlijke standakten bij te houden.
Dopen, huwelijken en overlijdens worden
als vanouds weer door de kerk genoteerd,
maar niet meer voor de wet. De gevolgen
van deze nalatigheid worden jaren later
Afb. 1. Titelblad van een van
de registertjes met correcties
op de burgerlijke standakten
van de gemeente Kapelle.
40
