Boekindruk: Van Hoogstammen en Land en Heren van
Stand
Van Hoogstammen en Land, en Heren van Stand. Een geschiedenis van de fruitteelt op Zuid-
Beveland. De Zeeuwsche Fruitteelt Maatschappij. Uitgegeven door Stichting Vrienden van
het Fruitteeltmuseum en Heemkundige Kring De Bevelanden. Vormgeving Druk: Drukkerij
Boekhandel Van Velzen B.V., Krabbendijke (2010). ISBN 978-90-70298-26-5. Te koop in de
boekhandel voor 10,00.
In het voorwoord geeft de heer R. Elema,
adviseur van de Stichting Vrienden van het
Fruitteeltmuseum, een korte verklaring
voor de oprichting van het Fruitteeltmu
seum en de uitgave van dit boek. Tevens
krijgt de auteur de (ere) titel van agro-
historicus.
In de inleiding stelt de auteur dat het in
het boek vooral gaat over de fruitteelt en
over een aantal welgestelde families die
het aandurfden er geld in te investeren.
Het was een reactie op de landbouwcrisis
van de jaren tachtig en negentig van de
negentiende eeuw. Investeren in de fruit
teelt bood uitzicht op een hoger rendement,
die investeringen vonden vaak plaats in
de vorm van NV's. Bevelandse welgestelde
families investeerden vanaf 1895, toen er
herstel optrad in de landbouw, in ruime
mate in de landbouw en in de fruitteelt.
De schrijver besteedt de meeste aandacht
aan de geschiedenis van de fruitteelt in de
periode 1900-1980 met de nadruk op Zuid-
Beveland.
In feite is het vooral een geschiedenis van
de Zeeuwsche Fruitteelt Maatschappij
(ZFM) geworden. Dit had alles te maken
met de aanwezigheid van uniek en over
vloedig bronnenmateriaal in het Zeeuws
Archief en het feit dat de ZFM gold als
een modelbedrijf. De ZFM werd opgericht
in 1902 en hield op te bestaan in 1958. In
deze periode waren er twee wereldoorlo
gen, de economische crisis van de dertiger
jaren, belangrijke technologische ontwik
kelingen en structurele veranderingen in
de economische verhoudingen in de wereld.
De geschiedenis van de ZFM is daarom
meer dan een bedrijfsgeschiedenis. Het
gaat ook over het belang van de export,
productvernieuwing, mechanisatie, arbeid,
de opkomst van chemische bestrijdings
middelen, het ontstaan van veilingen en de
landbouwpolitiek.
Behalve aan de ZFM wordt ook aandacht
besteed aan de NV Zeeuwsche Landbouw-
maatschappij, een beleggingsfonds in land
bouwgronden. Dit werd wegens gebrek aan
voldoende rendement opgeheven.
In hoofdstuk I wordt de geschiedenis van
de fruitteelt tot 1900 besproken. Twee fac
toren speelden een belangrijke rol, onder
andere de koopkracht van de bevolking
voor een luxe produkt als fruit en de stand
van zaken in de landbouw.
In 1902 werd op initiatief van W.F.K. Lens
hoek de ZFM opgericht. Aanvankelijk ver
zette het bedrijf zich tegen het naar de vei
ling brengen van het fruit. In 1932 kwam
er een veilingplicht; dus het fruit moest
via de veiling verkocht worden. Behalve
dat hierdoor het risico verminderd werd
(men kreeg altijd geld) betekende het voor
de ZFM dat het gebrek aan bergruimte
voor het fruit opgeheven werd. Het kon nu
bewaard worden in de koelhuizen van de
veiling.
De ZFM zette zich ook in voor een hogere
opbrengst en een betere kwaliteit van het
fruit o.a. door:
- het inzetten van een motorspuit
- het vervangen van hoogstammen door
laagstammen (struikvorm)
- het gebruik van (kunst)mest
- het jaarlijks snoeien van de bomen
- het inzetten van de honingbij bij de
bestuiving.
Dat de fruitteelt een conjunctuurgevoelige
bedrijfstak is illustreert de schrijver aan de
hand van de winst- en verliesrekening van
de ZFM in de periode van haar bestaan.
In 1958 gaat de ZFM samen met de N.V.
46