De opstand gaf Zeeland de mogelijkheid
een grotere zelfstandigheid te bereiken en
een eigen belangenpolitiek op te zetten. De
droom van de Zeeuwen was Antwerpen tot
een centrum te maken voor de aanvoer en
distributie naar de Zuidelijke Nederlan
den en het Franse en Duitse hinterland.
Zeeland zou het knooppunt voor de aan- en
uitvoer over zee worden. De Antwerpse
emigranten trokken naar Zeeland in de
hoop zo snel mogelijk naar de Scheldestad
te kunnen terugkeren. Vóór en na 1648
bleven de Zeeuwen fel voorstander van de
verovering van de Zuidelijke Nederlanden,
inzonderheid Antwerpen.9' Hendrik Thi-
baut, afkomstig uit een lepers geslacht van
kooplieden-ondernemers, leidde de factie
van de migranten-families in de magistraat
van Middelburg en verdedigde de oorlogs
ideologie.
De politieke verhoudingen tussen Zeeland
en Antwerpen blijken ook nog op een ander
vlak. Het betreft de houding van Zeeland
bij het beleg van Antwerpen in 1585. Na de
inname door A. Farnese klonken er bittere
verwijten. De tijdgenoot en kroniekschrij
ver E. van Meteren zag het scherp, toen
hij schreef: Daer en is maer een eygenbate,
kryghelheydt en oude afgunsticheyt, die
belet dat de Provintien malkanderen niet en
willen wycken. Vreesende die van Zeelandt
de reste van haere nernghe te verliesen,
indien sy de Schelde openden, achtende
beter te wesen dat sy, dan die van Antwer
pen welvaren.10) In deze houding werden
ze door Amsterdam opgestookt. Andries
van der Meulen, een Antwerpenaar uit de
diaspora, merkte het reeds op: Wanneer
die van Holland samen met die van Zee
land en die van ons hadden gestreden de
Spaanse vijand nooit tot voor de poorten
van de stad zou hebben kunnen komen.m
De Antwerpse magistraat bleef na 1585
een hardnekkige pleitbezorger van de
vrede, maar moest in de jaren dertig der
zeventiende eeuw nog steeds op dezelfde
weerstand stoten. De weduwe T'Serclaes,
terug uit de republiek verklaarde te Brus
sel aan diplomaten que sur la question de
l'Escaut ceux d Amsterdam faisaient plus
d'opposition que ceux de Zélande. (voor wat
betreft de Scheldekwestie staan die uit
Amsterdam meer tegenover ons dan die uit
Zeeland)12' En uitte in 1638 de stadhouder
Frederik Hendrik tegenover Amsterdam
de mening niet dat deze stad haar onder
gang tegemoet zou gaan, zo hij erin slaagde
Antwerpen te veroveren?13' In een pamflet
Hollants praetjen Het derde deel (1650)
wordt opgemerkt dat Antwerpen zesmaal
beter gelegen is dan Amsterdam.14'
De wederzijdse contacten tussen Zeeland
en Vlaanderen-Brabant waren nochtans
intens en dit reeds vanaf de regering van
Filip de Goede. Het wit-geel-rood van de
Middelburgse vlag herinnert aan de Bour
gondische kleuren. Afgezien van enkele
afwijkingen volgde Zeeland het Vlaams
gewoonterecht; zijn dialect draagt Vlaamse
sporen. In de eerste helft van de zestiende
eeuw verscheen te Antwerpen Zeeuws
letterkundig werk van Jason Pratensis,
Levinus Lemnius en Jan Reygersberch van
Cortgene. Matthias van der Goes drukte
in Antwerpen (1481-1491) en Henrick Pee-
tersen van Middelburgh (f1549) verzorgde
er in 1535 de bekende bijbeluitgave. De
Zeeuwse humanist Nicolaas van Broek
hoven, rector van de Latijnse school te
Middelburg (eerste helft zestiende eeuw)
vervulde daarna dezelfde functie te Ant
werpen, en Levinus Linius volgde iets vroe
ger dezelfde weg in omgekeerde richting.
Tijdens het eerste kwart van het bestaan
van de Leuvense universiteit volgden circa
driehonderd Zeeuwen er college en van bij
de aanvang leverde Zeeland er ook docen
ten. Een aantal van deze Zeeuwse huma
nisten maakten carrière. Petrus Peckius
(1529-1589) van Zierikzee werd raadsheer
in de Hoge Raad te Mechelen; Cunerus Pe
tri (1530-1580) bracht het tot bisschop van
Leeuwarden; Nicolaas Everaerts (1462-
1532), uitmuntend jurist, klom op tot pre
sident van het Hof van Holland en daarna
van de Grote raad; Joachim Burgher
(Polites) (f1569) was griffier van de stad
Antwerpen, enzovoort. De toevloed van
migranten vernauwde nog de banden. Bra
bantse bouwmeesters trokken er kerken
en openbare gebouwen op. Het raadhuis
van Vlissingen (1594), naar het voorbeeld
van Antwerpen gebouwd, ging in 1809 ver
loren, en toen in 1618 de grote kerk van
4
