alle licht dat van buitenaf zichtbaar was
te doven en tenslotte om de voordeuren
te openen zodat voorbijgangers een veilig
heenkomen konden zoeken. In Sas van
Gent en een paar dagen later ook in Goes
werd eenzelfde oproep aan de bevolking
gedaan.8'
Maar er waren meer initiatieven om een
volgende aanval te voorkomen. Een groep
burgers kwam eind december met het plan
een vliegerwacht op te richten. Die moest
vooral Goes als dichtstbebouwde gemeente
beschermen. Van 's- Heer Abtskerke tot
Wemeldinge en van 's-Gravenpolder tot
Wilhelminadorp moesten er waarschu
wingssignalen gegeven worden als een
verdwaalde piloot richting Goes vloog. Het
geven van lichtsignalen in de Nederlandse
kleuren of met grote verlichte letters op
de grond het woord 'Holland' weergeven
was mogelijk, maar leek geen goed idee.
De kans was groot dat de vliegenier alleen
een lichtvlek zag, die juist zou verlokken
hem er zijn bommen heen te werpen. Nee,
de beste mogelijkheid was het afschieten
van vuurpijlen of lichtkogels in bijvoor
beeld de kleuren wit en rood. Dorp na dorp
moest deze signalen geven, zodat de piloot
wist dat hij zich boven neutraal terrein
bevond en rechtsomkeer kon maken. Poli
tieagenten, veldwachters en anderen die
zich 's avonds en 's nachts buiten bevon
den konden hiermee belast worden, want
politieagenten met straatdienst kunnen des
nachts heel gemakkelijk eenige vuurpijlen
of lichtkogels bij zich dragen. Het was een
ambitieus plan waarbij de hulp van vele
gemeentebesturen en militaire autoritei
ten nodig was en het is dan ook weer even
snel verdwenen als het bedacht werd. De
militairen waren trouwens van mening dat
ook het afschieten van vuurpijlen vliegtui
gen eerder aantrok dan afschrok. Het geeft
echter wel aan dat niet alleen de overheid,
maar ook de bevolking met allerlei plannen
in de weer was.9)
De Commandant van de Stelling der Mon
den der Maas en der Schelde (Commando
Zeeland) was, net als veel gemeentebe
sturen, van mening dat de beperking van
lichtuitstraling de beste oplossing was om
de risico's van een luchtaanval te beperken.
Begin januari werd in Goes een proef
gedaan met het afdekken van straatlan
taarns met houten kappen, terwijl de zij
ruiten bedekt werden met een omhulsel van
grijze voering. De gemeentebouwmeester
en de direkteur van de gasfabriek bekeken
het resultaat vanaf de toren en konden
constateren dat er vrijwel geen licht meer
naar boven straalde van de lantaarns.
Een oplossing was het echter niet, want er
kwam zoveel zijdelings licht uit ramen van
gebouwen dat de stad toch prima zichtbaar
was vanuit de lucht. Sommige gebouwen
hadden een glazen dak, zoals bijvoorbeeld
de Centrale keuken, die een grote lichtvlek
in de stad vormde. Een lezer van de Goes-
sche Courant zag het anders. Een zekere
'M' stuurde een ingezonden brief waarin
hij grote twijfel uitte over de lichtbeper-
king. Hij meende dat dit bij de aanval in
december helemaal geen rol had gespeeld,
want omdat de nacht toen bijna daghelder
was, heeft hij de lantaarns wel niet noodig
gehad. Daar kwam bij dat de kans dat het
voorval zich zou herhalen wel zeer klein
was, het gemeentebestuur kon dan ook
beter niet afgaan op den overdreven angst
van enkelen.
Er werden meer voorstellen gedaan:
politieagenten konden worden uitgerust
met een ratel, signaalfluit of hoorn of er
kon bijvoorbeeld een soort sirene op de
gasfabriek geplaatst worden als waarschu
wingsdienst voor luchtaanvallen. De firma
G. Dikkers Co. in Hengelo had er wel
een ter beschikking: een groote twee-tonige
vier-duims harmonische orgelfluit.w)
Voor zover bekend hebben alle goede voor
nemens niet tot veel resultaat geleid.
Overigens waren er in Goes en Middelburg
al eerder lichtbeperkende maatregelen
genomen en wel op 6 december 1916. Zo
mocht er bijvoorbeeld na 18.00 uur geen
licht meer branden in etalages, er mocht
geen gaslicht gebruikt worden voor recla
medoeleinden en ook mochten voor het
publiek toegankelijke lokalen na 23.00 uur
niet meer met gas of elektriciteit verlicht
worden. Overtreders konden van gas en
elektrisch worden afgesloten, ook zes da
gen hechtenis of een boete van 25,- was
mogelijk. Er was wel een uitzondering: van
89
