Afb. 2. Antonia (op z'n Zeeuws Tannetje en
op z'n Frans Antoinette) Rijk, geboren op
14 januari 1914 te Diessen en thans woon
achtig in het Franse Saint Cyr sur Loire.
Ze trouwde in Gardefort met de aldaar ge
boren André Cholin en kreeg met hem twee
kinderen. Op 14 januari 2014 is ze 100 jaar
geworden, bij welke gelegenheid de Flilva-
renbeekse burgemeester Ryan Palmen haar
een felicitatiebrief stuurde. Ondanks haar
gevorderde leeftijd is ze nog 100% bij de
tijd. Ze spreekt bij gelegenheid van bezoek
uit Nederland nog behoorlijk (oud) Zeeuws
en kan het Nederlands ook nog wel een
beetje lezen. Ze herinnert zich nog zaken uit
haar vroege jeugd in Diessen, onder andere
de ultramoderne reuzenschuur en de brand
in 1921.
Door de introductie van kunstmest vervalt
deze beperking en wordt het technisch
mogelijk de heide te ontginnen. De Dies-
sense boeren gaan hier desondanks maar
mondjesmaat toe over. Op kleine schaal
worden heidevelden ontgonnen om het
grondbezit van de bestaande boerderijtjes
wat te vergroten. Aan grootschalige ontgin
ningen wagen de Diessenaren zich niet. Als
oorzaak voor deze terughoudendheid wordt
genoemd gebrek aan zowel kapitaal als
ondernemerszin.
Die beide bij de Diessenaren ontbrekende
factoren - kapitaal en ondernemerszin -
zijn wél in ruime mate aanwezig bij een
aantal Zeeuwen die rond 1911 investe
ringskansen zien in Brabant. Het begint
met Jan van de Velde, in 1853 geboren te
Yerseke. Behalve boer is hij mossel- en oes
terkweker en die laatste activiteiten heb
ben hem veel geld opgeleverd. Hetzelfde
geldt voor zijn plaats- en beroepsgenoot
Jozias de Koeijer, geboren te Yerseke in
1859. De Koeijer is gehuwd met een Van de
Velde, vermoedelijk zijn ze zwagers. Beiden
behoren tot de hoogst aangeslagen (en dus
rijkste) inwoners van de provincie Zeeland.
Van de Velde en De Koeijer zoeken een
goede belegging voor hun kapitaal en
menen die gevonden te hebben in Midden-
Brabant. Diessense bronnen melden dat
ze in 1911 225 hectare woeste grond in de
Beersche Heide (het oostelijke gedeelte
van Diessen) kopen van de gemeente. Een
jaar eerder, op 22 oktober 1910, schrijft de
Ierseksche en Thoolsche Courant al dat
de heeren J. van de Velde en J. de Koeijer,
landbouwers alhier, in het voorjaar onder
Tilburg 500 hectaren heidegrond ter ont
ginning [hebben] aangekocht. Donderdag
zijn daar drie vrachtrijders met de noodige
paarden en werktuigen heengegaan, om
den grond te ploegen en andere eerste werk
zaamheden te verrichten. Of het hierbij om
één en dezelfde aankoop dan wel om twee
transacties gaat, is mij niet bekend.
Op Zeeuwse wijze
De ontginning van de in Diessen gekochte
heide wordt volledig op Zeeuwse wijze aan
gepakt. Er worden grote aantallen Zeeuwse
landarbeiders met dito paarden ingescha
keld. De opzet is grootschalig, er worden
veel machines ingezet en de grond wordt
nagenoeg alleen voor akkerbouw gebruikt.
Waarschijnlijk verblijven Van de Velde en/
of De Koeijer zelf met enige regelmaat in
Diessen, maar zijn ze niet echt verhuisd
uit Yerseke. Ze laten hier enkele boerde
rijen bouwen en verpachten die aan jonge
Zeeuwse boeren. Een van hen is de buur
man van Jan van de Velde aan de Grintweg
in Yerseke, Adriaan Cornelis Rijk, die in
1913 met vrouw en drie jonge kinderen ver-
3
