Het eiland Schouwen in twee rapporten uit de
zestiende eeuw
De zestiende eeuw is voor Zeeland en
Schouwen-Duiveland een roerige tijd geweest.
Natuurgeweld in de vorm van stormvloeden
teisterde het gebied 1530,1532. 1570). de pest
woedde (1518,1532, 1557), maar ook politiek
was het onrustig en in 1568 brak de 80-jarige
oorlog uit met o.a. het beleg van Zierikzee in
1575.
Zeeland maakte met de Nederlanden deel uit
van het Spaanse rijk dat binnen Europa regel
matig strubbelingen had met Frankrijk en Enge
land. De Hollandse kust was door de vele zand
banken moeilijk te bereiken voor een vijande
lijke vloot, maar in Zeeland waren een paar
diepe geulen en riviermonden, waar gevreesd
werd voor een invasie vanuit zee.
In 1552 en 1569 zijn in opdracht van de lands
heer inspecteurs op pad geweest om rapport uit
te brengen over de maritiem-strategische positie
van Zeeland, waarbij ook Schouwen werd
bezocht.
De rapporten geven naast deze militaire as
pecten ook andere gegevens, die het de moeite
waard maken de gedeelten over Schouwen hier
af te drukken.
Het eerste rapport is gemaakt onder leiding van
Cornelis de Schepper, keizerlijk diplomaat en
lid van de Raad van de landvoogdes der Neder
landen. Maria van Hongarije. Het dateert van
12-2-1552. Dit rapport is van kanttekeningen
voorzien door Maximilliaan van Bourgondië,
heer van Beveren, 's Keizers admiraal en stad
houder van Holland en door hem op 2-3-1552
ondertekend.
Het rapport is vertaald uit het Frans en gepubli
ceerd door de maritiem-historicus
J.C.M.Warnsinck: De memorie van Cornelis de
Schepper van den 12-den Februari 1552 over
de verdediging van Holland, Zeeland en Vlaan
deren, in den oorlog tegen Frankrijk (Histo
rische opstellen aangeboden aan J.Huizinga
1942) Haarlem 1948. blz.247-273).
In aangepaste spelling zijn de gedeelten over
Schouwen (VI en VII) overgenomen.
Het tweede rapport uit 1569 is gemaakt door de
commissie-Vitelli die Schouwen eind maart
1569 bezocht.
Met een uitvoerige inleiding is het gepubliceerd
door S.Groenveld en J.Vermaere: Zeeland en
Holland in 1569. Een rapport voor de hertog
vanAlva. Nederlandse Historische Bronnen II.
1980, blz. 103-174.
De tekst over Schouwen die veel gedetailleerder
is dan die uit 1552, is hier in de oorspronkelijke
taal. het ambtelijke Frans uit de 16e eeuw uitge
geven. Met hulp van mijn collega Franse taal en
letterkunde Hans van Male is het gelukt deze
moeilijke tekst met soms zeer lange zinnen te
vertalen.
De rapporten over Schouwen worden hier zon
der commentaar afgedrukt. Een ieder kan er
bijzonderheden van zijn of haar interesse uitha
len. Ter verduidelijking is een kaart toegevoegd
die ook in opdracht van de Spaanse landsheer
gemaakt werd door Christiaan Sgrooten.
Deze manuscriptkaart is gemaakt tussen 1568
en 1573. Het is zeer wel mogelijk dat de kaart
ook werkelijk bij het rapport uit 1569 gefunctio
neerd heeft.
Een paar noten geven na de weergave van de
rapporten een noodzakelijke toelichting om de
tekst beter te begrijpen.
Memorie van Cornelis de Schepper (12-2-1552)
VI
En wat betreft de waterweg, die men het Flak-
kee noemt, en de andere ten noorden en noord
oosten van het eiland Schouwen: men behoeft
geenszins te vrezen, dat zij zullen trachten daar
langs te varen, omdat noch de ene, noch de an
dere bevaarbaar is voor een vijandelijke vloot,
aangezien de banken en zandplaten, die aan
grote schepen de doorgang beletten, een hinder
nis vormen.
VII
Dan volgt de doorgang tussen de eilanden
Schouwen en Walcheren langs de waterweg, die
men de Roompot noemt, welke gevormd wordt
door de rivier de Schelde, die in twee armen
429
