het leven geroepen in 1084. Zij behoorden te
streven naar een ordeleven in een zo groot
mogelijke afzondering van de gewone wereld,
hetgeen onverenigbaar kan zijn geweest met
regelmatige toelating van andere personen - c.q.
andere bewoners van de Noordgouwepolder -
dan de monniken en lekenbroeders tot hun dien
sten in de kloosterkapel.
De oudste afbeeldingen van de Noordgouwse
kerk zijn de kopergravure vervaardigd door
Hendrik Spilman, naar een tekening van Cornells
Pronk (1691-1759) van rond 1740, en een acht-
tiende-eeuwse tekening, waarvan tot op heden
alleen de foto is teruggevonden (zie illustraties).
Verder bestaan er van de kerk een weergave op
een allegorische wapenafbeelding uit de tweede
helft van de achttiende eeuw, gestileerde afbeel
dingen op achttiende-eeuwse landkaarten, en
negentiende- en twintigste-eeuwse prentbrief
kaarten en gewone foto's.
Het kerkgebouw van Noordgouwe werd gewijd
aan de drie koningen, ofwel de wijzen uit het
Oosten. Op grond van een der psalmen worden
deze moeilijk nader te identificeren bijbelse figu
ren - naar men later veronderstelde afkomstig
uit Arabië en Saba (Ethiopië) - als koningen aan
gemerkt. Publius Ovidius Naso (43 voor Chr. -
17), een van de grootste Romeinse dichters uit
de tijd van keizer Augustus, maakt evenwel in
zijn geschriften ca. het jaar 14 gewag van 'astro
logen' die, een ster volgend, naar Bethlehem
trokken.
Restauratie 1954/ '55
Al in 1938 lagen er restauratieplannen klaar.
Tweede Wereldoorlog en watersnoodramp zorg
den voor vertraging van de verwezenlijking hier
van. Verregaand verval van de steunberen van de
toren had de kerkvoogdij in 1951 gedwongen
om alvast het herstelwerk aan de voorzijde ter
hand te nemen. Kosten werden gedekt met
behulp van het in de jaren dertig van deze eeuw
gestichte Restauratiefonds. Vooral aan de vast
houdendheid van kerkvoogd Johannes Hendrik
van Eldik, in het dagelijks leven huisarts te
Noordgouwe, is het te danken dat in 1954 ein
delijk met herstel- en reconstructiewerk aan het
gehele gebouw kon worden begonnen.
Kerkvoogd Gerrit Romeyn moet dit eveneens in
belangrijke mate hebben bevorderd.
Van Eldik en Romeyn ambieerden, zoals blijkt uit
hun brief aan het Noordgouwse gemeentebe
stuur van 1 december 1952, een kerkgebouw
zoo gaaf dat het op Schouwen-Duiveland zijns
gelijke niet vinden zal.' Om een dergelijk resultaat
te kunnen bereiken draaide men de klok tot in de
Middeleeuwen achterwaarts. De Middelburgse
architect Mattheus Johannes Jan van Beveren
nam de leiding van de restauratie op zich. Van
Beveren had vooral door zijn betrokkenheid bij de
restauratie van het Middelburgse stadhuis de
nodige bekendheid verworven. De in de tweede
helft van de negentiende eeuw aan de buitenzij
de aangebrachte pleisterlaag van portlandce-
ment, alsmede de in die tijd toegevoegde orna
menten, werden verwijderd. Ontdaan van de
pleisterlaag kon het rijk uitgevoerde metselwerk
weer volledig tot zijn recht komen. Volgens
Spilmans kopergravure - uit de achttiende eeuw
- waren de vensters deels dichtgemetseld.
Genoemde tekening uit dezelfde eeuw daarente
gen toont niet één dichtgemetseld venster.
Heldere glas-in-loodramen met meer bij het mid
deleeuwse beeld passende bakstenen vorktrace
ringen vervingen de negentiende-eeuwse ramen
met roedenverdeling.
Hier en daar toegepaste lichtgroene en -roze ruit
jes moesten zorgen voor subtiele nuances.
De aanbouw aan de zuidzijde (zie hierna) werd
afgebroken en het zuidertransept gereconstru
eerd. Ook vervanging van de bouwvallige oost
muur van het noordertransept behoorde tot de
werkzaamheden. Binnen werden de houten vloe
ren in schip en koor uitgebroken. Op de funda
menten van de voorgaande reconstrueerde men
de huidige triomfboog.
Exterieur
Deze gotische, bakstenen dorpskerk met het
Latijnse kruis als grondvlak, vormt zoals opge
merkt het middelpunt van het ringdorp
Noordgouwe. Haar hoge ingangsboog en een
aantal andere details van de toren (waaronder
de versiering met blindnissen) verraden invloed
vanuit de middeleeuwse kerkbouwtraditie in de
Vlaamse kuststreek. Het gebouw bestaat uit een
toren, schip, koor, noorder- en zuidertransept en
consistorie.
5
