het leven geroepen in 1084. Zij behoorden te streven naar een ordeleven in een zo groot mogelijke afzondering van de gewone wereld, hetgeen onverenigbaar kan zijn geweest met regelmatige toelating van andere personen - c.q. andere bewoners van de Noordgouwepolder - dan de monniken en lekenbroeders tot hun dien sten in de kloosterkapel. De oudste afbeeldingen van de Noordgouwse kerk zijn de kopergravure vervaardigd door Hendrik Spilman, naar een tekening van Cornells Pronk (1691-1759) van rond 1740, en een acht- tiende-eeuwse tekening, waarvan tot op heden alleen de foto is teruggevonden (zie illustraties). Verder bestaan er van de kerk een weergave op een allegorische wapenafbeelding uit de tweede helft van de achttiende eeuw, gestileerde afbeel dingen op achttiende-eeuwse landkaarten, en negentiende- en twintigste-eeuwse prentbrief kaarten en gewone foto's. Het kerkgebouw van Noordgouwe werd gewijd aan de drie koningen, ofwel de wijzen uit het Oosten. Op grond van een der psalmen worden deze moeilijk nader te identificeren bijbelse figu ren - naar men later veronderstelde afkomstig uit Arabië en Saba (Ethiopië) - als koningen aan gemerkt. Publius Ovidius Naso (43 voor Chr. - 17), een van de grootste Romeinse dichters uit de tijd van keizer Augustus, maakt evenwel in zijn geschriften ca. het jaar 14 gewag van 'astro logen' die, een ster volgend, naar Bethlehem trokken. Restauratie 1954/ '55 Al in 1938 lagen er restauratieplannen klaar. Tweede Wereldoorlog en watersnoodramp zorg den voor vertraging van de verwezenlijking hier van. Verregaand verval van de steunberen van de toren had de kerkvoogdij in 1951 gedwongen om alvast het herstelwerk aan de voorzijde ter hand te nemen. Kosten werden gedekt met behulp van het in de jaren dertig van deze eeuw gestichte Restauratiefonds. Vooral aan de vast houdendheid van kerkvoogd Johannes Hendrik van Eldik, in het dagelijks leven huisarts te Noordgouwe, is het te danken dat in 1954 ein delijk met herstel- en reconstructiewerk aan het gehele gebouw kon worden begonnen. Kerkvoogd Gerrit Romeyn moet dit eveneens in belangrijke mate hebben bevorderd. Van Eldik en Romeyn ambieerden, zoals blijkt uit hun brief aan het Noordgouwse gemeentebe stuur van 1 december 1952, een kerkgebouw zoo gaaf dat het op Schouwen-Duiveland zijns gelijke niet vinden zal.' Om een dergelijk resultaat te kunnen bereiken draaide men de klok tot in de Middeleeuwen achterwaarts. De Middelburgse architect Mattheus Johannes Jan van Beveren nam de leiding van de restauratie op zich. Van Beveren had vooral door zijn betrokkenheid bij de restauratie van het Middelburgse stadhuis de nodige bekendheid verworven. De in de tweede helft van de negentiende eeuw aan de buitenzij de aangebrachte pleisterlaag van portlandce- ment, alsmede de in die tijd toegevoegde orna menten, werden verwijderd. Ontdaan van de pleisterlaag kon het rijk uitgevoerde metselwerk weer volledig tot zijn recht komen. Volgens Spilmans kopergravure - uit de achttiende eeuw - waren de vensters deels dichtgemetseld. Genoemde tekening uit dezelfde eeuw daarente gen toont niet één dichtgemetseld venster. Heldere glas-in-loodramen met meer bij het mid deleeuwse beeld passende bakstenen vorktrace ringen vervingen de negentiende-eeuwse ramen met roedenverdeling. Hier en daar toegepaste lichtgroene en -roze ruit jes moesten zorgen voor subtiele nuances. De aanbouw aan de zuidzijde (zie hierna) werd afgebroken en het zuidertransept gereconstru eerd. Ook vervanging van de bouwvallige oost muur van het noordertransept behoorde tot de werkzaamheden. Binnen werden de houten vloe ren in schip en koor uitgebroken. Op de funda menten van de voorgaande reconstrueerde men de huidige triomfboog. Exterieur Deze gotische, bakstenen dorpskerk met het Latijnse kruis als grondvlak, vormt zoals opge merkt het middelpunt van het ringdorp Noordgouwe. Haar hoge ingangsboog en een aantal andere details van de toren (waaronder de versiering met blindnissen) verraden invloed vanuit de middeleeuwse kerkbouwtraditie in de Vlaamse kuststreek. Het gebouw bestaat uit een toren, schip, koor, noorder- en zuidertransept en consistorie. 5

Tijdschriftenbank Zeeland

Stad en lande | 1999 | | pagina 9