Mondragón en zijn soldaten oprukkend naar Zierikzee (silhouet van Nicolaas Jan Visser)
Verluchting lectuur over Schouwen
Omstreeks 1910 kwam het silhouet weer in trek,
misschien onder invloed van de Art Déco, de toen
in de mode zijnde stijlrichting met liefde voor sterke
contrasten in kleur en vorm. De Nederlandse kun
stenares Nelly Bodenheim (1874-1951) schilderde
in die tijd talrijke silhouetten, vaak in Oost-
Indische inkt. Vooral stellen het Nederlandse scènes
uit boeken of liedjes voor. Haar boek In Holland
staat een huis, uit 1924, is van kunstig gemaakte
schaduwbeelden voorzien.
Het silhouet kwam in de voorgaande eeuw ook
in de jeugdlectuur en op prentbriefkaarten voor
het kind in zwang. De in het Bevelandse Wilhel-
minadorp geboren kinderboekenschrijver Jacob
Stamperius (1858-1936) heeft het kort voor zijn
dood verschenen boek Sint Nicolaas te Zierikzee
(1935) laten illustreren met silhouetten. Stamperius
heeft het boek geschreven in opdracht van de Zierik-
zeese fabriek van bakkerijgrondstoffen Zeelandia.
Zijn sprookje De klompenmaker en de prinses is
eveneens geïllustreerd met silhouetten. Vervaar
diger van de schaduwbeelden in eerstgenoemd
boek was de uit Den Haag gekomen, maar in
Goes geboren Nicolaas Jan Visser (geb. 1892).
Deze illustrator werkte als tekenleraar aan de
Hogere Burgerschool in Zierikzee. Hij bewoonde
voor zijn vertrek naar Alkmaar, in het jaar van de
verschijning van het sinterklaasverhaal, met vrouw
Lena Maria Alida Delgorge en kinderen Jacoba
Pieternella en Nicolaas Augustijn Johannes de
noordelijke helft van het gesplitste herenhuis
Lange Nobelstraat 20/22*.
Nicolaas Jan Visser zal de silhouetten hebben
gemaakt in dit woonhuis. Het zijn vermakelijke
kleine schaduwbeelden, waarvoor waarschijnlijk
in Oost-Indische inkt gedoopte penseel en pen
werden gebruikt. De tekeningen in het boek - van
minder goede kwaliteit - zijn waarschijnlijk ook
allemaal van Vissers hand. Er is sprake van sil
houetten met de grote kracht die schaduwbeel
den eigen is; de fantasie prikkelend.
De afbeeldingen moeten toen voor de kinderen
Visser fascinerend zijn geweest, en zullen ook nog
de jeugd van nu aanspreken. Aan de vervaardi
ging van schaduwbeelden kan de hedendaagse
jeugd plezier beleven. Als de leerlingen van het
basisonderwijs de opdracht krijgen elkaar te sil
houetteren, wordt er geestdriftig gewerkt!
Eén van de hierbij afgedrukte silhouetten zet een
zich in de zestiende eeuw afspelende verhaal over
"het spookpaard van Haamstede" kracht bij. De
overlevering, vastgelegd door de volksverhalenver-
zamelaar Willem Geldof, is opgenomen in het boek
getiteld Het paard in vertellingen en knipsels
(1982). Een silhouet toont het edele dier, met op
zijn rug uit het brandend Slot Haamstede geredde
schatten. Het kasteel was in 1525 in brand ge
vlogen bij de viering van een overwinning behaald
door keizer Karei V, en grotendeels verwoest. Het
paard zou nog altijd 's nachts vanuit de zee door
duinen en Slotbos zoeken naar zijn heer, "rinke
lend van het geld en goud" waarmee deze hem
had beladen. Desbetreffend knipsel en de andere
knipsels in het boek zijn van de Friese knipkunste
naar Gerlof Smit (geb. 1946). Deze gedisciplineerde
knipper maakt silhouetten waarbij hersenactiviteit
en emotie perfect in balans zijn gehouden. Het
geknipte silhouet als vervaardigd door Smit,
straalt de spanning uit die met een geschilderd of
4