De Heren van Bergen en hun doorluchtig
hof, het Markiezenhof te Bergen op Zoom
8
P.S.J. 8EEKHOF-KOOLE
Wie voor een Bulletin als het onze een
verhaal wil schrijven over Bergen op Zoom
en het Markiezenhof, 't enige echte
stadspaleis, dat ons land rijk is, zal een
keuze moeten maken. Niet voor niets staat
op de gevel van het uit 1611 daterende
stadhuis 'mille periculis supersum', ik ben
duizend gevaren te boven gekomen. Want
Bergen op Zoom heeft alleen al door zijn
ligging aan de Schelde, als voorhaven van
Antwerpen, van strategisch belang als
bolwerk ter bescherming van de invalspoort
uit het zuiden, als bloeiende handelsstad en
bestuurscentrum, vooral in de 15e en 16e
eeuw, talloze problemen gekend en 't hoofd
geboden.
Bovendien hebben de Heren van Bergen,
vanaf de eerste Heer Gerard van
Wezemaal (2e helft 13e eeuw) via de
Huizen van Boutersem, Glymes, Merode,
Wittem en Bergh, Hohenzollern, la Tour
d'Auvergne en tenslotte Palz-Sulzbach, in
de geschiedenis van ons land een rol van
grote betekenis gespeeld. Tot in 1795
Bergen op Zoom wordt ingenomen door de
Franse troepen en het Markiezaat gevoegd
wordt bij de domeinen van de Franse
Republiek.
Omdat in onze ogen een beschrijving van
het Markiezenhof alleen als monument,
zonder te reppen van zijn bewoners of de
tijd waarin ze leefden, een kilte te weeg
brengt, die te vergelijken is met die in een
huis, waaruit de bewoners allang zijn
vertrokken, halen we de persoon en de tijd
van de Heren van Glymes naar voren. Zij
zijn het immers geweest, die stad en land
van Bergen op Zoom, door vererving
verkregen en door ontginningen en
inpolderingen vergroot, tussen 1419 en
1567 hebben beheerst en het Markiezenhof
door Anthonis en Rombout Keldermans
lieten bouwen, uitbreiden en verfraaien.
Bekijken we eerst in vogelvlucht de politieke
situatie. Bergen op Zoom, een leengoed
van de Hertogen van Brabant, is altijd een
Stadhuis van Bergen op Zoom (1611
Toren van de Sint-Geertruids kerk, omstreeks 1350
gedateerd. Zeldzaam is de vorm van het driehoekige
venster boven de ingang. De koepel is achtkantig en van
hout met lood bekleed, 't Kleine koepeltje is na 1752 er
bovenop gezet.
der meest vooruitgeschoven posten van dit
Hertogdom geweest.
Toen Joanna van Boutersem omstreeks
1415 met Jan I van Glymes in 't huwelijk
trad, was haar vader, de toenmalige Heer
van Bergen, Hendrik lil van Boutersem,
verre van gelukkig met deze
echtverbintenis. In de eerste plaats bracht
de uitverkoren Jan slechts de bescheiden
Heerlijkheid Glymes mee, maar hij was
bovendien een afstammeling van een
bastaard van Hertog Jan li van Brabant,
bekend als Jan Cortygin. Toch zou juist dit
geslacht stad en land van Bergen op Zoom
de grootste voorspoed brengen.
Er is in deze wereld met kleine
onderbrekingen eigenlijk voortdurend ruzie
gemaakt en gevochten. Zo was Hendrik II
van Boutersem constant aan 't knokken met
