DeNederlandsch
Israëlitische
Gemeente
te Middelburg
6
Nicolaas Rombouts uit Antwerpen
toegeschreven zijn; gemaakt tussen
1516-1519 beelden ze Maximiliaan van
Oostenrijk en Maria van Bourgondië uit. De
Maria, die, in verwachting van haar derde
kind, van haar paard viel en voor aller ogen,
tot ontzetting van haar man en van haar hele
omgeving, op 25-jarige leeftijd overleed
(1482); zulke drama's waren in die tijd haast
aan de orde van de dag. Later, in 1496, zou
haar zoon Filips de Schone in de kerk van
Lier met Johanna van Aragon-Castilië
trouwen, een huwelijk, dat ook weerde
nodige complicaties veroorzaakte.
Rombout Keldermans, die op 't gebied der
schone kunsten klaarblijkelijk voor niets
terugdeinsde, ontwierp omstreeks 1475 het
raam met Gummarus en Rumoldus, patroon
van de stad en het aartsbisdom Mechelen.
Ook de vier westerse en de vier oosterse
kerkvaders zijn op twee ramen van de partij,
die aan weerszijden van de toren geplaatst
zijn: de oosterse Basilius. Gregorius van
Nazianze, Chrysostomos ('Guldenmond')
en Athanasius, de westerse Augustinus,
Hiëronymus, Gregorius de Grote en
Ambrosius, de bekende bisschop van
Milaan, o.a. de beschermheilige van de
bijenhouders. Hij heeft hier dan ook een
bijenkorf in de hand en sprak in verre tijden
honingzoete woorden, die de ziel van de
mensen, die naar hem hoorden, streelden
en troostten.
Inde zuidelijke zijbeuk bevindt zich een
raam, dat de Kroning van Maria weergeeft
en dat uit het derde kwart van de 15e eeuw
stamt, 't Is zeer verfijnd van kleur en
opvatting, de achtergrond is in
grisaille-tinten (grijzen) gehouden. Volgens
onze begeleider was dit een geschenk van
de familie van Meghen, de hieronder
vermelde gids spreekt evenwel over een
familie Immerzeel.
Er zijn nog meer oude ramen in deze kerk.
maar ook enkele, die uit onze eeuw
afkomstig zijn, b.v. dat uit 1965. dat de
herinnering levend houdt aan de toen
gehouden Gummarus-feesten. Tussen dit
nieuwe raam en die van de 15e en 16e eeuw
is een wereld van verschil, al zijn termen als
'mooi' en 'lelijk' hier niet op hun plaats. 'De
tijden veranderen en wij met hen' wisten de
Romeinen al. In het 20e eeuwse raam zijn de
kleuren harder, de figuren lijken enigszins
verstard, hun gezicht bestaat, als bij een
cartoon, uit een paar schematische lijnen.
Wij verlaten nu de kerk en zien in de noorder
zijbeuk een glazen lijst hangen, van waaruit
vele jonge Belgen ons aanstaren. Jonge
mannen uit Lier, die hun leven in de jaren
1914-1918 voortijdig afgesneden zagen - in
Lier?, aan de IJzer?, bij Passendale? of
Yper? - doordat wij, ondanks alle pogingen
en gebeden, nog nooit de drift, waarmee we
elkaar naar het leven staan, wisten te
beteugelen.
In het verbouwde pakhuis 'de Fortuin' stond
de maaltijd klaar en wij zetten ons aan lange
tafels.
Lierke, plezierke!
We pakken Pallieter weer op om te besluiten
zoals we begonnen zijn.
Chariot diende eerst kervelsoep met
aspergiën. Daarvan aten zij elk twee
tellooren. Nadatum kwam er een
varkensgebraad op met spinazie en
bloemende patatten, die 'n smaak en 'ne
weersmaak haddenEr was veel mostaard
bij om goed te kunnen drinken. Nadien
smulden zij elk een half dozijntje
koekebakjes die naar eieren en kaneel roken
en zij smeerden er nog boter, siroop en
suiker over.
En om 'nen anderen mond te hebben, aten
ze 'n schotel schoone eerdbeziën leeg,
zoodat het roode sap van hun kin druppelde'.
En Pallieter zei: 'OGodl't plizieriswerral
gedaan
'Gids van Vlaanderen' door Jozef van Overstraeten,
volledig bewerkt door Jan Gerits. Uitg. Vlaamse
Toeristenbond met medewerking van Kreditbank.
'Christelijke Symbolieken Iconografie'door Prof. Dr.
J.J.M. Timmers. Uitg. de Haan-Haarlem 1981
Felix Timmermans' Pallieter. Wij gebruikten de tiende
druk. die versierd is door Anton Pieck. Uitg. P.N.van
Kampen, Amsterdam.
Bedevaartvaantje
Sint Gommarus, StichterSchutspatroon der Stad Liery bid
M P. DE BRUIN
'In december 1705 (5465) werd het
kerkgebouw der Middelburgsche
Israëlitische gemeente, staande in de
Herenstraat alhier, plechtig ingewijd; thans
200 jaren later maakt de tegenwoordige
generatie zich met een dankbaar hart op om
die gebeurtenis feestelijk te herdenken'. Zo
begint de bescheiden brochure 'Ter
gedachtenis aan hetTweehonderdjarig
bestaan ...'Op 13januari 1906wordt,
getuige het hierbij afgedrukte programma,
het feit op waardige wijze gevierd. Gewezen
moet worden op het 9e punt van het
programma: het gebed voorde Koningin en
het Vorstelijk Huis waarmee wordt
aangetoond dat de joodse gemeenschap te
Middelburg in de Nederlandse samenleving
was geïntegreerd. Inde harten van oude
Middelburgers wordt nog een warm plekje
bewaard voor de oude joodse families in de
Zeeuwse hoofdstad die door de
maatregelen van de Duitse bezetting
werden gedecimeerd, zo niet geheel
weggevaagd.
Er staan nog verschillende opmerkingen in
de brochure van 1905 waarop de aandacht
gevestigd moet worden: 'Reeds vroeg
hebben de regenten van Middelburg
getoonddat zij ten opzichte van de
godsdienstige verdraagzaamheid voor hun
tijd zeerverlichte denkbeelden hadden, want
toen men op zeer veel plaatsen in de
Republiek den Joden nog op verschillende
wijzen het leven moeilijk, ja zelfs ondragelijk
maakte, werden ze hier reeds welwillend
ontvangen. Dit moet zijn in het begin der 17e
eeuw'.
Algehele gelijkstelling was er toen nog niet
bij, die kwam pas met de Franse revolutie,
zoals ook het Naschrift van de brochure
meldt, want het is deze omwenteling 'die de
Joden emancipeerde, d.i. gelijkstelde met
alle andere burgers en hun dus de
gelegenheid schonk op allerlei gebied hun
krachten en gaven te ontwikkelen, waardoor
zij langzamerhand de achting hunner
medeburgers wisten te verwerven. Dat dit
ook in Middelburg zoo was. behoeft zeker
niet nader aangetoond te worden. Wij willen
