zien van gebrand glas, recht tegenover
de kansel zou komen en boven de bank
van Gedeputeerden, met aan weerszij
den ervan, ramen gevuld met gewoon
glas in lood.
Een onuitgevoerd ontwerp van Melle
Willemsz
Voor het ontwerp is in eerste instantie
gedacht aan Melle Willemsz. Die had zijn
opleiding aan de Rijksacademie in
Amsterdam gehad en ook te Parijs gestu
deerd. Hij woonde in die tijd in Vlissingen
en werkte daar en elders op Walcheren 8).
Men zocht de kunstenaar dus dicht bij
huis.
In 1925 beschikte de kerkvoogdij al over
zijn ontwerp, door hen als goed geslaagd
beoordeeld Bekend is dat Willemsz het
motief ontleende aan het openluchtspel.
'Op de achtergrond ziet men een Oranje
boom, en op de voorgrond de Prins van
Oranje te paard, die de geuzenvlag
draagt. De Prins die de vrijheid bracht
wordt door dankbare burgers welkom
geheten. Omdat de Prins ook de vrijheid
van het geloof heeft gebracht, ziet men
nog kinderen afgebeeld, dragende de bij
bel. Onder aan het raam is ruimte open
gehouden voor een eventueel aan te
brengen onderschrift. Het raam is niet
alleen godsdienstig maar voornamelijk
historisch gedacht' 9). Toch werd dit ont
werp niet uitgevoerd. Verschillende ande
re tekeningen van Willemsz werden ver
worpen. Welke bezwaren men had is niet
bekend.
Het uitgevoerde ontwerp van Herman
Veldhuis
Tenslotte meenden de kerkvoogden niet
beter te kunnen doen dan contact op le
nemen met Ir. J.L. Schouten, destijds een
vermaard leverancier van brandschilder-
werk, die door vervaardiging van talrijke
gebrandschilderde ramen in diverse ker
ken van ons land getoond had iets goeds
te kunnen leveren. Zijn atelier 't Prinsen
hof genaamd, grenzend aan het Prinsen
hofcomplex, bevond zich in Delft. Het
archief ervan is niet bewaard gebleven.
Een recent verschenen artikel over deze
in 1891 opgerichte werkplaats voor
gebrandschilderd glas in lood geeft ons
de nodige achtergrond over de vervaardi
ging van decoratief glas 10).
Het atelier gold als het belangrijkste
adres voor het uitvoeren van eigentijdse
ontwerpen voor protestantse kerkramen;
en voor het restaureren van monumentaal
(kerk)glas. Vanaf het eind der negentien
de eeuw wilde de hervormde kerk figura
tieve voorstellingen in haar kerkgebou
wen, waarbij uiteraard het uitdragen van
De glas in loodramen op het eerste bordes van het trappenhuis van c!e villa 'De Sprenck' in Middelburg Deze ramen,
een hoogtepunt in deze prestigieuze woning uit 1904/05. zijn vervaardigd in hel atelier 'I Prinsenhof te Delft Hel
gedenkraam van 1929 in de Nieuwe Kerk te Middelburg is afkomstig uit hetzelfde atelier (Foto ing J Marinissen)
de bijbelse boodschap voorop stond. Na
de Eerste Wereldoorlog ging de voorkeur
uit naar voorstellingen die met de
geschiedenis van de stad te maken had
den waar onder ons gedenkraam) l1).
Schouten was de zakelijke leider, de
manager die de contacten legde, opdrach
ten binnenhaalde en de eindcontrole over
de producten had. In 1901 trad Herman
Veldhuis (1878-1954) in dienst van Schou
ten. Hij is in de eerste plaats aangenomen
om ontwerpen te maken. Hij bleef als
hoofdontwerper en artistiek leider geduren
de 35 jaar aan het atelier verbonden. Veld
huis gaf onder meer ook tekenonderricht
aan Jan Mankes (1889-1920). Hij werkte
met verschillende stijlen Opdrachten voor
speciaal kerken werden door hem in tradi
tionele en statische vorm uitgewerkt. Uitge
sproken voorkeur had hij voor florale motie
ven. Een voorbeeld hiervan vormen de
gebrandschilderde ramen in het trappen
huis van de prestigieuze villa 'De Sprenck'
aan de Seissingel te Middelburg l2).
Hoewel Schouten zelf ontwierp noch
schilderde, dragen al zijn werken, naast
de firmanaam, zijn initialen in een wyber-
vorm, al dan niet aangevuld met zijn vol
ledige naam.
1929 Het gedenkraam onthuld
Op 10 november 1929 vond de onthulling
van het nieuwe gedenkraam plaats. De
afmetingen waren 9.40 m. hoog en 2.70
m. breed. Zowel atelier als ontwerper
waren in die tijd zeer vooraanstand, zodat
er veel geld aan gespendeerd zal zijn.
Het raam midden in de zuidgevel,
beschenen door de zuiderzon, symboli
seerde de Overgang van Middelburg,
een feit dat het hele vaderland ten goede
kwam. De Zeeuwen, en niet de Water
geuzen. hebben onder Boisot de vloot
bemand die Leiden heeft ontzet 13).
De Provinciale Zeeuwsche Courant ver
meldt bijzonderheden
De kerk was opnieuw geschilderd en van
de vijf vensters aan de zuidzijde waren er
inmiddels drie vervangen. Een daarvan
was het gedenkraam. De beide overge
bleven ramen, zo was de bedoeling, zou
den het jaar daarop vervangen worden.
Het gedenkraam, aldus de krant14) is
opgevat als een kleurige mozaïek, waarin
enkele motieven naar voren komen, die
de bedoeling van het glas duidelijk
maken een kleurenbrand, het felle rood
wisselt af met donkere paarsen en een
weifelend grijs en bruin, symbool van
strijd en verweer. En uit die strijd rijst stra
lend omhoog de gulden vrijheidszon, die
haar stralen uitwerpt over de opengesla-
