F 0 Bouwkundige onderwerpen J 20 Muurankers M. VAN DOORN In het Groot Woordenboek der Neder landse Taal (de 'Dikke van Dale') is te lezen dat het woord anker is afgeleid van het Latijnse woord 'ancore'. Het is de schrijver van dit artikel als niet-klassiek geschoolde onbekend wat de juiste ver taling van dat woord is, maar hij is ervan overtuigd dat het iets moet zijn in de trant van 'verbinden', 'samenvoegen' of zo. Voor niet-bouwkundigen zullen bij het woord anker de gedachten allereerst uit gaan naar het bekende scheepsanker, een ijzeren voorwerp dat het schip mid dels een ketting aan de zeebodem kan verbinden (verankeren). de achterliggende vloerconstructie en dak constructie te verbinden. Muren zijn relatief dun ten opzichte van hun hoogte en heb ben de neiging uit te wijken en de horizon tale vloer- en dakconstructies zijn dan ook uitstekende elementen om de muren tegen uitwijken of uitknikken te beschermen. Muurankers zijn te onderscheiden in 'zicht'- ankers en 'blinde' ankers. Zoals de namen al doen vermoeden, zijn zichtankers aan de buitenzijde van de muur, de gevel, zichtbaar en worden blinde ankers geheel in het muurwerk weggewerkt. Daar waar de balken loodrecht op de muur worden opgelegd, worden zogenaamde anker. Afhankelijk van de representativiteit van het bouwwerk werden ankers in meer dere of mindere mate sierlijk bewerkt. In de late gotiek en de renaissance ziet men vaak fraai bewerkte sierankers, zoals bijvoorbeeld aan het Gotische Huis aan de Turfkade te Goes. Ook eenvoudiger uitgevoerde sieran kers zijn waar te nemen, soms met motie ven zoals de Franse lelie. Voorts ziet men vaak het jaartal van het bouwjaar van de gevel in de ankers verwerkt (fig. 3 en 4). Vanaf het midden van de achttiende eeuw worden ankers vaak blind verwerkt, dat wil zeggen dat de schieter ontbreekt en de staart is omgebogen en geheel in het met selwerk is opgenomen. Men spreekt dan van een 'blind'-anker of 'haak'-anker (fig. 5). In de negentiende eeuw zien we een nieuw model anker verschijnen, een type anker mogelijk gemaakt door de opkomen de industrialisatie, namelijk het gietijzeren rozetanker (fig. 6). Het rozet is hier voor zien van een gat, waardoor een ronde staaf (de staart), waarvan het eind is voor zien van schroefdraad, wordt geschoven. j -~w lü Hr s. j L- VEER <- STEUNBALK "FtGLJUK 2. STELIKSALKANKER soms nok,hiet- AL.TJD, F1GUU» 1 H- knoop 1L STAART AMfcER staartankers toegepast. Lopen de balken evenwijdig aan de muur, dan spreekt men van strijkbalkankers. Zie ter verduidelijking de figuren 1 en 2. Omdat balken in zijde lingse richting minder weerstand bieden, wordt de veer van het strijkbalkanker over twee of meer balken aangebracht. Bouwelementen werden in het verleden Met een moer wordt het rozet stevig tegen de muur vastgeklemd. De hedendaagse bouwwerken worden als spouwmuur uitge voerd en het ligt voor de hand dat daarin slechts blindankers worden toegepast. Het muuranker heeft in de loop der tijden, sinds het begin van bouwen in steen, zijn grote verdienste ter verkrijging van solide, stabiele gebouwconstructies bewezen. Muurankers kenden echter ook een nega tieve kant. IJzer kan namelijk roesten en dat deed het dan ook. Bij roest krijgt ijzer een veelvoud van zijn volume en drukt het het omliggende metselwerk opzij, waardoor het muurwerk gaat scheuren. FIGUUR FICUüt? 5 BUNDANKEK of TtAAkAMtfE.*?. RQZETANKER In de bouwkunde verstaat men onder een anker een ijzerconstructie voor het verbin den van twee bouwkundige elementen. Zo dienen muurankers om het muurwerk met vaak gebruikt als middel voor ornamentiek. Zo ook ankers, althans tot ongeveer het midden van de achttiende eeuw. Daarna werden zij meestal uitgevoerd als blind Om die reden raakten historische gevels vaak snel in verval en dienden dan voor tijdig te worden gerestaureerd.

Tijdschriftenbank Zeeland

Bulletin Stichting Oude Zeeuwse kerken | 2000 | | pagina 20