Walcheren heeft in elk geval 6 steden in de door mij bedoelde betekenis gehad:
Middelburg, Westkapelle, Domburg, Vlissingen, Veere en Arnemuiden.
Mogelijk hoort ook Zoutelande in deze opsomming, maar daar maak ik liever
een apart verhaal van. Ik ga nu van elk van de 6 eerstgenoemde steden wat
vertellen. Eerst nog de opmerking dat ik blij zal zijn met reacties op dit artikel.
Middelburg
Het oudste stadsrecht waarvan we de tekst kennen is van 1217, en is verleend
door de gravin van Vlaanderen en de graaf van Holland samen. De graven van
Vlaanderen hadden n.l. wat we nu Midden-Zeeland noemen vanaf 1012 in leen
van de Duitse keizer, en gaven dit gebied later in achterleen aan de graven van
Holland. Dit stadsrecht is niet het eerste geweest, want voor het beboeten van
geknoei met wijn verwijst het naar een oudere keur. Hiervan zijn tekst en
jaartal niet overgeleverd, maar men neemt aan dat ze nog uit de 12e eeuw
dateert. Merkwaardig is in dit verband een bezittingenlijst van de door
Willibrord gestichte abdij van Echternach (Lux.), die tussen 1181 en 1210
moet zijn opgesteld. Een uittreksel uit deze lijst staat in P.K. Dommisse's be
kende publikatie van 1904 over de wording van Middelburg.
We zien daarin dat de bezittingen per ambachtsheerlijkheid worden
opgesomd, en dat onder het Westmonsterambacht (kerkelijk middelpunt de
Westmonsterkerk op de Markt) een terrein wordt aangeduid als 'Infra
Valium', dat is 'binnen de wal'. Dit moet het gebied van de vluchtburg zijn
geweest dat toen het enige versterkte deel van Middelburg was, en dat onge
twijfeld door het oudste stadsrecht is onttrokken aan het Westmonsteram
bacht. Ik weet niet of we daaruit mogen concluderen dat het oudste stadsrecht
dan van nd 1181 moet dateren.
Van die 9e eeuwse vluchtburg tegen de Noormannen zien we de singel nu nog
als een cirkel die wordt gevormd door Markt, Lange Delft, Damplein, St.
Pieterstraat, Balans, Wagenaarstraat, Hofplein en Lange Noordstraat.
Midden 13e eeuw werd ook de inmiddels buiten de burg ontstane bebouwing
beschermd met wallen, muren en grachten, waarvan we nog een deel kennen
als de 'binnengrachten'.
Enkele jaren geleden was de fundering van de betreffende stadsmuur nog te
zien in een diepe rioleringssleuf in de Zuidsingel nabij de Bleek. De tegen
woordige bolwerken, vesten en buitensingels dateren van eind 16e eeuw; een
hiervan door het kanaal afgesneden gedeelte is achter het station zichtbaar bij
de Segeerssingel.
Westkapelle en Domburg
Beide plaatsen hadden in de Middeleeuwen scheepvaart en visserij, en in oude
bronnen wordt de haven van Westkapelle uitdrukkelijk vermeld. Ze kregen in
1223 stadsrecht van graaf Floris IV van Holland en Dirk van Voorne, zijn
burggraaf in Zeeland. Het zijn steeds 'smalsteden' gebleven (zie hierna bij
Arnemuiden) en er zijn ook geen omwallingen geweest. Wel moet in de bodem
van het hedendaagse dorp Domburg nog de 9e eeuwse vluchtburg liggen
waaraan het zijn naam (duinburg) ontleent. Door overstuiving met duinzand is
deze burg niet meer aanwijsbaar, maar wèl is bekend dat de N.H. kerk buiten
het oude burgterrein ligt, en het Groentje met het borstbeeld van dokter
Mezger erbinnen. Wie van het ene punt naar het andere loopt heeft dus ergens
het tracé van de oude wal en gracht onder zijn voeten. Ook bij andere vlucht-
burgen is later een kerk gesticht aan de buitenkant van de singel, zoals bijv. in
3