'k eleze
In de vorige 'Wete' bespraken we enkele boekjes over architectuur.
Deze maal wederom een boek over het bouwen: 'Architectuur en stedebouw in
oorlogstijd. De wederopbouw van Middelburg 1940-1948'.
Dit schitterend ogende, zeer rijk geïllustreerde 142 pagina's tellende boek werd
4 november 1988 op een congres over de wederopbouw te Middelburg officieel
gepresenteerd. Onder redactie van Koos Bosma, verbonden aan het Kunst
historisch Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen, belichten een aantal
deskundigen de verschillende aspecten van de wederopbouw van Middelburg
na het vernietigende Duitse bombardement van 17 mei 1940.
In een recensie van 'Architectuur en stedebouw' in NRC-Handelblad werd
gesproken over het Middelburg van na de wederopbouw als 'een bedenksel,
maar wel een mooi bedenksel'. Dit nu is onzin. Want hoewel de verwoestingen
in de binnenstad enorm waren (573 woon- en zakenpanden en 18 (semi-) open
bare gebouwen werden weggevaagd of zwaar beschadigd), bleef gelukkig toch
nog veel gespaard. Accoord, bij de herbouw werd de markt verkleind en de as
daarvan verlegd (zie de plattegronden op pag. 28), verschillende straten
verdwenen of veranderden van loop en nieuwe straten kwamen erbij.
Daardoor verkreeg het stadshart een wezenlijk andere vorm en aanzien, maar
'Middelburg binnen de vesten' is beduidend groter dan de eigenlijke binnen
stad.
Bosma c.s. geven helder aan hoe de wederopbouw werd gepland en uitgevoerd
(beschreven worden o.m. de grote invloed van de Duitsers o.l.v. dr. H. Roloff,
de geestelijke vader van het begrip ruimtelijke ordening in Nederland; de
organisatie van de wederopbouw door dr. ir. J.A. Ringers, 1940-1943; de
invloedrijke rol van de traditionele architect ir. P. Verhagen (waarbij het
begrip 'Delftse School' zou moeten worden genuanceerd, pag. 23); de
herbouw van het Stadhuis (met de verschillende plannen van ir. Th.
Haakma-Wagenaar); de wederopbouw van de Abdij en planning en bouw van
de wijk 't Zand).
'Architectuur en stedebouw' is het resultaat van zes jaar interdisciplinair
onderzoek, o.l.v. prof. dr. E.R.M. Taverne, in het kader van het langlopende
project Wederopbouw van de Rijksuniversiteit Groningen. Een eerste
schriftelijke neerslag van dit onderzoek vormde het rapport 'De wederopbouw
van Middelburg' (1983).
Later volgden diverse deelscripties en artikelen in het tijdschrift (Plan). De
publicatie in boekvorm kwam tot stand op initiatief van de Rijksdienst voor
Monumentenzorg. Het boek is gericht op allen die zich beroepsmatig of an
derszins bezighouden met architectuur, stedebouw, planning, monumenten
zorg en restauratie. Verder geeft het een schat aan informatie aan historici en
allen die geïnteresseerd zijn in de periode 1940-1945.
Van de materiële cultuur gaan we naar de narratieve, de verhalende cultuur.
Jan Zwemer maakt zich in de inleiding van zijn nieuwste boekje 'Een kist op
zolder' boos over het feit dat sommigen Zeeland als een witte vlek op de cul
turele kaart van Nederland beschouwen. Mij lijkt die boosheid terecht, want
met de diversiteit aan cultuuruitingen, culturele instellingen en cultuursprei-
37
