Over de horizon
Het Versterkerstation Domburg
In Domburg staat aan de Schelpweg een
voormalig KPN-gebouw, het Versterkersta
tion Domburg. Het was ooit de toegangs
poort voor het communicatieverkeer vanuit
Engeland tot het continent en had als zo
danig een meer dan nationale betekenis.
Het was het eindpunt van een groeiend
bestand van in zee verdwijnende kabels
naar een soortgelijke bestemming over de
horizon in een ander land en 82 zeemijlen
ver weg.
Het pand werd in 2007 door KPN verlaten
en verkocht aan een projectontwikkelaar.
De Bond Heemschut achtte het een ge
bouw van architectonische, bouwhistori
sche en cultuurhistorische waarde, dat be
scherming verdiende. In de notitie Heront
wikkeling Locatie KPN-gebouw Domburg,
die onlangs door de gemeente Veere werd
uitgebracht, staat: "De herontwikkeling van
de locatie vraagt om een aandachtige,
subtiele en verfijnde benadering." Over de
interessante geschiedenis van het object
echter wordt met geen woord gerept. Het
gebouw moet tot ons industrieel erfgoed
worden gerekend, maar heeft helaas nog
altijd niet de status van monument. Aange
zien het versterkerstation tijdens zijn werk
zame leven geen enkele publieksfunctie
bezat, zal het cultuurhistorische aspect
slechts weinigen aanspreken.
Hoe het begon
Al in de oudheid was er een behoefte aan
een snelle overdacht van berichten. Aan
vankelijk was er de koerier te voet, de ijl-
of renbode. Later begaf hij zich te paard.
En na de optische telegraaf van Chappe
kwam in het midden van de negentiende
eeuw de elektrische telegraaf tot ontwikke
ling. In ons land het eerst bij de spoorwe
gen, waar hij een uiterst welkome aanvul
ling vormde op het seinstelsel en daardoor
bijdroeg aan verhoging van de veiligheid.
De betrokken spoorwegmaatschappij, de
HIJSM, kwam al snel op het idee deze ser
vice tegen betaling ook aan derden te
gaan leveren, hetgeen vooral in handels-
en beurskringen een goed onthaal vond.
Uit overwegingen van staatsveiligheid en
onwelkome concurrentie van de posterijen
- die toen nog tot het ministerie van Finan
ciën behoorden - werd deze dienstverle
ning al in 1852 als "Rijks Telegraaf" gena
tionaliseerd en met de posterijen samen
gevoegd. Rond 1875 ontstond de mogelijk
heid berichten ook mondeling - per 'tele
foon' - over te brengen. In Nederland werd
in 1881 te Amsterdam een begin gemaakt
met de publieke exploitatie van de telefoon
door een particuliere onderneming, de Ne-
derlandsche Bell Telephoon Maatschappij.
Andere steden volgden. Ook hier herhaal
de zich de historie: na enige tijd werd ook
deze dienstverlening genationaliseerd. Dat
gebeurde in 1897.
In die tijd werden de telefoondraden nog
overwegend bovengronds aangebracht. Al
leen waar dat niet kon, werden ze onder
gronds in kabels aangelegd. De koperdra
den werden dan ieder apart geïsoleerd
met een natuurrubberproduct, guttapercha.
Bijvoorbeeld bij rivier- en zeekruisingen
werden de lijnen in dergelijke kabels aan
gelegd.
Inmiddels bleek dat de reikwijdte voor te
lefonie louter via kabel beperkt was. Vooral
de overdracht van hoge tonen was een
probleem. Er ontstond dan het zogeheten
kabelgeluid en dan werd een gesprek op
