halen op Nederland door annexatie van
Zeeuws-Vlaanderen en Limburg. Het
bracht een sterke anti-annexatiebeweging
op de been.
Zeeland bleef dus niet onberoerd. Om
smokkel tegen te gaan werden grensaf-
scheidingen onder stroom gezet, een
nieuw en onbekend fenomeen dat slacht
offers eiste. Als gevolg van de zeeoorlog
spoelden mijnen aan. Achthonderd vissers
kwamen om, van de Stoomvaartmaat
schappij Zeeland werden vier schepen ge
torpedeerd. De Noorderbegraafplaats van
Vlissingen is getuige van de vele lijken die
aan de Zeeuwse kust aanspoelden.
Ook de luchtoorlog eiste haar slachtoffers.
Zeeuwse plaatsen zoals Zierikzee, Renes-
se en Goes werden per ongeluk vanuit de
lucht bestookt. Het Nederlandse leger liep
achter wat de luchtmacht betreft, maar na
afloop van de Grote Oorlog beschikt het
wel over een allegaartje van vliegtuigen uit
'de fabriek van Cadzand'. Nogal wat pilo
ten zetten daar namelijk hun beschadigde
vliegtuig aan land.
1917 bleek een cruciaal jaar in WOI. Lenin
nam in Rusland de macht over en haalde
het land uit de oorlog. In het westen gin
gen de Verenigde Staten zich met de oor
log bemoeien. Amerikaanse schepen wa
ren te vaak slachtoffer van Duitse onder
zeeërs geworden. Duitsland ondernam een
laatste poging om aan het Westfront met
goedbewapende elite-eenheden door te
breken. De stormtroopers hadden aanvan
kelijk succes, maar liepen op het te brede
front toch vast, de logistieke problemen
groeiden hen boven het hoofd. De Duitsers
moesten de handdoek in de ring gooien,
keizer Wilhelm ging op uitnodiging van Wil-
helmina in de bossen van Doorn houthak
ken en bij de vredesonderhandelingen in
Versailles namen de geallieerden alvast de
aanloop naar de volgende wereldoorlog.
Het einde van de oorlog was tegelijkertijd
het einde van de suprematie van Europa in
de wereld en van de legitimiteit van oorlog
in het algemeen. Zelfs de winnaars verlo
ren meer dan zij zich konden permitteren.
WOI telde 9 miljoen gesneuvelden. Dat
waren er minder dan de 10 miljoen van de
Russische Revolutie of de 50 miljoen van
de Spaanse griep in 1918. Toch is de fasci
natie met WOI gebleven, vanwege de er
barmelijke omstandigheden aan het front
en het besef dat wij er noch de moed,
noch de kracht meer voor zouden kunnen
opbrengen. Daarom wordt in leper nog ie
dere avond de Last Post geblazen.
Leo Faase
