Twee strandkrabben (Carcinus maenas)
met abnormale scharen
't sjaers eewelijck gedurende, diarof viere groten
ten sondaechste gebede ende achte groten te
broode den armen, ende XII in den choir te deelen
als 't castumelic is, op Clare mijn wijff voirsz., also
lange als zij leeft. Na hoir doot op mijn joncxste
dochter ende storve zij zonder oir, soe sal 't comen
op mijn ander dochter ende na hoir doot op zonen
of dochteren van hair ende na hair aire doot opte
kercke van Monster, metter last. Obiit anno
MCCCCXCV in vigilia Martini. Habet Jan Mathijs-
zone. Lijt in b VI, ende baent idem". Ook hier in
de marge: „Expectat ecclesia."
Als dorpjes en gehuchten vinden we onder andere
in het necrologium vermeld: Weelle, waar een ca-
pelle stond, Doden Wive, Ossevate, nabij Teewijk,
Gheere, besuden Monster, Oloutsdorp, Troyen,
Hempille, Risinghe en Cleewendamme. Dit laatste
dorp lag aan de steenweg naar Monster. Ook is
sprake van een waterganc tussen Monster en
Wolpersdorp. Op een tiendkaart van Borssele uit
het begin van de vorige eeuw (Archief gemene
tiendeigenaren van Zuidbeveland, nr. 127, Rijks
archief Zeeland) komen onder meer nog de vol
gende aanduidingen voor: Weelhoek, Ossevaats-
hoek, Tevixhoek, Monsterhoek, Troyenhoek, een
z.g. vliedberg, de berg van Troye, waarschijnlijk
het enige overblijfsel van het oude Borssele van
vóór 1530, de Catalineweg en de Wolphertshoek.
Een hoek of tiendblok is een aaneenliggend stuk
land, in Borssele omringd door een aantal wegen
en soms de polderdijk.
Na het kalendarium volgen twee lijsten van jaar
getijden, waaruit de kerk, en in het tweede geval
de heilige Geest (de diakonie) van Monster de
pastoor en de kosterij moeten betalen. Tussen deze
beide lijsten staat een aantekening, die de moeite
waard is om hier in zijn geheel weergegeven te
worden: „Item so is die parochiepape te Monster
sculdich alle jare der costerien te Monster tot allen
Sinte Jans misse XXXII groten. Des so sal die
coster alle jare tot allen paeschen hem gheven
C eyeren."
De rest van het handschrift is gevuld met copieën van
schenkingsacten, waarbij wordt opgedragen voor
het zieleheil van de schenker één of meer missen
te celebreren. De oudste acte dateert van 1467 en
de jongste van 26 december 1528. In deze jongste
schenkingsacte wordt opgedragen om in de kerk
van Monster, of als dit onmogelijk is, in één van
de overige vijf parochiekerken op West-Borssele,
twee missen te celebreren. Maar als „die ses par-
rochies ingingen van den wateren", dan zullen die
beide missen te Wemeldinge worden opgedragen.
Deze vrees voor overstromingen werd nog geen
twee jaar later bewaarheid.
Het ligt in mijn bedoeling binnen afzienbare tijd de
volledige tekst van het necrologium in samenwer
king met drs. C. Dekker uit te geven.
G. R. Heerebout
In de zoölogische collectie van het Koninklijk
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, die
bewaard wordt in het Zeeuws Museum te Middel
burg, is een aardige verzameling Crustacea (kreeft-
achtigen) aanwezig die zeker nadere bestudering
verdient. Het betreft hier materiaal wat aan het
einde van de vorige eeuw en in het begin van
deze eeuw verzameld is. Een gedeelte is ongetwij
feld slechts als curiositeit verzameld; eerst later,
onder het conservatorschap van Dr. J. C. de Man
en vooral onder dat van zijn zoon Dr. J. G. de
Man is een begin gemaakt met een meer verant
woorde opbouw van de collectie. Hierbij werd de
nadruk gelegd op de Zeeuwse fauna. Zo schreef
J. C. de Man in zijn inleiding tot de Naamlijst van
voorwerpen van zoölogischen aard (1879): „Het
Genootschap beoogt met zijne verzameling niet zo
zeer de schijn te willen hebben van eene weten
schappelijke collectie te bezitten; wat het beoogt
is te toonen, dat het voorwerpen bewaart, die door
leden of begunstigers worden geschonken en dat
het poogt langzamerhand die voorwerpen bijéén
te zamelen, welke gerekend kunnen worden te be
horen tot de Fauna van Zeeland". Deze laatste
taak, het bijeenzamelen van gegevens en materiaal
uit Zeeland wordt tegenwoordig vooral uitgevoerd
door het Delta Instituut voor Hydrobiologisch On
derzoek te Yerseke.
23
