OVER BOEKEN
DE VROEDE VADEREN VAN
ZIER1KZEE
De ouden wisten het al: elk boek heeft
zijn geschiedenis. Dat geldt ook voor
het lijvige werk „De vroedschap van
Zierikzee" van Pieter Dignus de Vos
over wie Meertens na zijn overlijden
schreef: „Wie mijn oude vriend De Vos
gekend heeft, wie hem ontmoet heeft in
het altijd halfduistere, sombere ge
meente-archief van Zierikzee, of wie
hem alleen maar leerde kennen uit zijn
werken, zal zeker nooit vermoed heb
ben dat deze toegewijde archivaris en
oudheidkenner een loopbaan heeft ge
volgd, die hij allerminst begeerde. Van
jongs af trok zijn hart naar zee, en al op
de lagere school, waar hij tot de vlugste
leerlingen behoorde, droomde hij zich
zijn toekomst op het water. Omstandig
heden hebben ertoe geleid, dat deze
hartewens nooit in vervulling is ge
gaan". En even later: „De Vos heeft ten
slotte de kroon op zijn werk gezet door
de uitgave van „De vroedschap van Zie
rikzee" (1931). Had het aan hemzelf
gelegen, dit werk zou nooit zijn ver
schenen; alleen de sterke aandrang,
door anderen op hem uitgeoefend,
heeft de bescheiden schrijver tenslotte
ertoe kunnen overhalen, zijn aanteke
ningen aan de pers toe te vertrouwen".
Kennismaking
Mijn eerste kennismaking met het boek
van DeVos dateert van 1 944 toen ikhet
levensbericht - hoe boeiend is het lezen
van levensberichten, vooral die van de
Maatschappij der Nederlandsche let
terkunde! - van Meertens las. Later
mocht ik het archief van DeVos, aan het
rijksarchief in Zeeland gelegateerd, or
denen en beschrijven. Boeiender was
echter hetverdiepen in de levens van de
Zierikzeeënaren van standing, omdat
heel wat personaliteiten niet voldeden
- in moreel opzicht dan - aan wat wij nu
onder standing verstaan. Dat komt om
dat De Vos het niet bij de genealogieën
van de magistratuur van Zierikzee heeft
gelaten. Hij heeft onder de genealogi
sche beschrijving van de families en
personen bijzonderheden uit archivalia
overgenomen waaruit blijkt dat de
vroede vaderen op vaak ongewone wij
ze met de moraal omsprongen. Het le
zen van mededelingen over het bezit
van sommige families kan boeiend zijn,
boeiender is vaak het verhaal op welke
wijze zij hun bezit vermeerderen. Def
tigheid en schurkestreek waren niet al
tijd eikaars vijanden.
Om de plaats van DeVos in desamenle-
ving van Zierikzee weer te geven, cite
ren wij nogmaals Meertens: „Aldus, ge
stadig werkend aan zijn taak, steeds
nieuwe vondsten opdelvend uit het aan
zijn zorgen toevertrouwde archief, en
bijna van week tot week in feuilleton
vorm de resultaten van zijn arbeid po
pulariserend voor zijn stadgenoten,
bracht De Vos zijn levensdagen in zijn
geboortestad door. Getrouwd is hij
nooit geweest; hij die het druk gewoel
der samenleving schuwde begeerde
ook het stille geluk van het huwelijksle
ven niet. Mensenschuw was hij intussen
niet, hij had vele vrienden, hij bewoog
zich ook op maatschappelijk gebied en
vervulde een aantal bestuursfuncties in
het maatschappelijke en kerkelijke le
ven van zijn stad. Maar wel was hij een
zelvig en niet gemakkelijk in de om
gang. De schijnbaar zo rustige kamer
geleerde bleek telkens weer een heftig
bewogen mens te zijn. Nooit is hij erin
geslaagd, zich over de teleurstelling
van zijn jeugdjaren heen te zetten, en dit
heeft zijn karakter beïnvloed. Daar
kwam bij dat men hem in Zierikzee te
veel naar de ogen keek terwille van zijn
kennis en van zijn integriteit als mens".
Rampspoed
De eerste druk van de Vroedschap ver
scheen in 1931, uitgegeven door de fir
ma G. W. den Boer te Middelburg. De
tweede druk zag in de winter van 1 982/
83 het licht, een uitgave van Canaletto
te Alphen aan de Rijn. Het meer dan
900 bladzijden tellende werk vormde
voor drukkerij Den Boer een prestatie
die er zijn mocht, want één blik in het
werk toont u een lastig zetwerk met veel
inspringen, cursiveringen en een groot
aantal getallen. Naast de subsidiege
vers: het Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen, de gemeente Zierik
zee en de Vereeniging „Zierickzee",
dankt de auteur de uitgever-drukker G.
W. den Boer als een uitnemend drukker.
„Gedurende het uitgeven van dit werk is
die ijverige, nauwgezette en zaakkundi
ge man overleden en heeft zijn zoon, de
heer F. B. den Boer, den arbeid voortge-
Pieter Dignus de Vos (1 866-1 942)
zet, zoodat het boek, dat ruim, royaal en
zeer net is uitgevoerd, zijn drukkerij alle
eer aandoet". De uitgeverij-drukkerij
Den Boer was gevestigd in de St. Pie
terstraat. Toen het centrum van de stad
Middelburg in mei 1940 in vlammen
opging, verbrandde wat er van de voor
raad van het werk van De Vos overge
bleven was, tezamen met die van het
werk van Van Empel en Pieters: Zeeland
door de eeuwen heen. Merkwaardig ge
noeg zijn beide werken uitgekomen in
de jaren dertig, bekend als een periode
van diepe malaise.
Die brand van mei 1940 betekende
ook, dat de helft van de in het rijksar
chief in Zeeland aanwezige doop-,
trouw- en begraafboeken van de kerken
in Zeeland, verloren ging. Ook die van
Zierikzee. Het werk van De Vos won
door deze catastrofe aanzienlijk aan
waarde omdat hierin juist uit dit mate
riaal zeer vele gegevens waren ver
werkt. Heeft de auteur dit voorvoeld?
Hij eindigt namelijk zijn voorrede „met
de hoop uit te spreken, dat de oorspron
kelijke bescheiden waaraan dit werk
haast uitsluitend zijn gegevens ont
leend heeft, tot in lengte van dagen mo
gen bewaard blijven en geen noodlottig
geval van brand of andere soort van ver
woesting ze zal vernietigen, door welke
omstandigheden dan aan de volgende
bladzijden het tragisch voorrecht zou
ten deel vallen de eenige bewaarders te
zijn van de geschiedenis der „Vroed
schap van Zierikzee"."
