invloed van de stormvloedkering op natuur en milieu van de oosterschelde
46
aan de centrale doelstelling „behoud en
versterking van het natuurlijk milieu, de
visserij daarin begrepen". Strikt gere
deneerd vanuit het standpunt van het
milieu- en natuurbehoud moet het ge
bruik van de kering voor andere doe
leinden worden afgewezen. Het kan na
tuurlijk weieens voorkomen dat bij de
uiteindelijke afweging over het wel of
niet sluiten andere belangen de door
slag geven.
Stormvloedkering
in het kader van andere
waterbouwkundige projecten
Het lijkt zinvol om tot slot wat afstand te
nemen van dit grote nationale project,
en de stormvloedkering eens te belich
ten in het kader van andere waterbouw
kundige projecten in kustgebieden. Het
bouwen van grote dammen is niet
nieuw. Al vele jaren worden er over de
gehele wereld in zoetwaterrivieren en -
meren dammen gebouwd, soms van gi
gantische afmetingen, voor het winnen
van energie uit waterkracht of voor het
opslaan van zoetwater. In het zoute en
brakke kustwater is het aantal projec
ten beduidend kleiner. Een lang niet
volledige opsomming (tabel 2) toont
echter aan dat er ook in kustwateren
over de hele wereld activiteiten worden
ontplooid.
In de sfeer van het milieuonderzoek zijn
deze projecten goed vergelijkbaar: het
gaat overal om estuariene oecosyste-
men die op de één of andere wijze wor
den aangetast. Opvallend is dat er, be
halve de Oosterschelde, niet één pro
ject is waarbij het behoud van natuur en
milieu een doel op zich vormt. De
stormvloedkering is een welvaartscom
promis tussen het behoud van de veilig
heid en het natuurbehoud. Dit ver
schijnsel maakt het project uniek, maar
ook excentriek, dat wil zeggen afwij
kend van het gewone. Nederland kan
(of misschien: kon) zich economisch
gezien een dergelijk kostbaar project
veroorloven. In de landen om ons heen,
zoals Engeland en Frankrijk, wordt de
stormvloedkering als een luxe-artikel
gezien. In de ontwikkelingslanden zijn
de economische motieven doorslagge
vend en beoogt men met het bouwen
van dammen tot landaanwinst te ko
men, zoetwater op te slaan of zoutwa-
terindringing tegen te gaan. Op kleine
schaal vindt men hier en daar (Amerika)
dat ingepolderde kustgebieden weer
worden omgezet in estuariene natuur
gebieden. Dat is de weg terug naar het
Project
Doel
B/U
Consequenties
Zuïderzeeproject
landaanwinning
U/B
aantasting nat. en milieu
storm vloed preventie
Haringvlietsluizen
storm vloed preventie
U
aantasting nat. en milieu
zoetwateropslag
Oosterscheldekering
stormvloedpreventie
U
natuur- en milieubehoud
behoud oester- en mossel
cultuur
Theemskering (UK)
stormvloed preventie
U
Tees estuarium (UK)
landaanwinning
U
aantasting nat. en milieu
Wash Baydam (UK)
zoetwateropslag
B
aantasting nat. en milieu
Severnkering (UK)
getijde-energie
B
aantasting nat. en milieu
Leningradkering (Rusland)
stormvloedpreventie
U
Venetiëkering (Italië)
stormvloedpreventie
B
Bolsa Chica (USA)
stadsuitbreiding
B/U
aantasting nat. en milieu
Bay of Fundykering (Canada)
getijde-energie
B
aantasting nat. en milieu
Cochin Backwaterdammen
preventie zoutwater-intrusie
U
afname visserij;
(India)
energie uit waterkracht
waterplantenplaag;
zoetwateropslag
vergiftiging oecosysteem
Nakdongkering (Korea)
preventie zoutwater-intrusie
B
aantasting nat. en milieu
zoetwateropslag
landaanwinning
Nakanoumiproject (Japan)
landaanwinning
U/B
aantasting nat. en milieu;
zoetwateropslag
eutrofiëring;
overproduktie rijst
Tabel 2.
Waterbouwkundige projecten in kustgebieden. B bureaustudie; U project in uitvoering.
verloren paradijs. In verreweg de mees
te landen - recent ook weer in Neder
land - echter worden estuaria en kust
gebieden economisch „nuttig" geëx
ploiteerd.
Estuariene milieus zijn over de gehele
wereld goed vergelijkbaar. De onder
zoekers spreken dezelfde wetenschap
pelijke taal. Heel anders ligt dat als de
resultaten van het onderzoek worden
vertaald in beheersadviezen en daad
werkelijk milieubeheer. Nog moeilijker
wordt het vergelijk als het milieubeheer
moet worden ingepast in een bepaald
nationaal of regionaal beleid, leder land
volgt zijn eigen planologische procedu
res om tot besluitvorming en uitvoering
te komen. De complexiteit op dit punt is
zeer groot. Dat betekent ook dat een
vergelijk van deze procedures vaak niet
erg interessant is.
Opvallend is de „geen woorden maar
daden"-benadering bij de stormvloed
kering in de Oosterschelde. De bouw
was al begonnen toen het milieuonder
zoek nog grotendeels van de grond
moest komen. Dat heeft ook een ge
vaarlijke kant. Het is nietvolledig duide
lijk waar we mee bezig zijn en of de pri
maire doelstelling - behoud en verster
king van de natuurlijke waarden - door
deze oplossing uiteindelijk gehaald zal
worden.
In het buitenland gaat dat soms anders.
Er zijn enkele grote projecten, zoals de
kering in de Severn of in de Bay of Fun-
dy, die nog geheel in het stadium van de
bureaustudie verkeren: veel rapporten
en voorspellingen, maar geen bouwac
tiviteiten.
Opmerkelijk is dat veel projecten lei(d)-
den tot aantasting van de bestaande na
tuur- en milieuwaarden. „Aantasting" is
een subjectief begrip. De publieke opi
nie ten aanzien van het behoud van ons
natuurlijk milieu is in de jaren zestig
mondiaal sterk positief gemobiliseerd.
Op vele plaatsen (o.a. in Nederland,
USA en Japan) brak vrijwel tegelijker
tijd het besef door dat de mens bezig is
in versneld tempo de biosfeer - zijn
eigen leefruimte - af te breken. Van
daar ook dat bij de recente waterbouw
kundige projecten vrijwel zonder uit
zondering de milieuwaarden worden
meegewogen. De effecten van enkele
oudere projecten uit de jaren vijftig
(Cochin en Nakanoumi) worden nu ne-
