invloed van de stormvloedkering op natuur en milieu van de oosterschelde 46 aan de centrale doelstelling „behoud en versterking van het natuurlijk milieu, de visserij daarin begrepen". Strikt gere deneerd vanuit het standpunt van het milieu- en natuurbehoud moet het ge bruik van de kering voor andere doe leinden worden afgewezen. Het kan na tuurlijk weieens voorkomen dat bij de uiteindelijke afweging over het wel of niet sluiten andere belangen de door slag geven. Stormvloedkering in het kader van andere waterbouwkundige projecten Het lijkt zinvol om tot slot wat afstand te nemen van dit grote nationale project, en de stormvloedkering eens te belich ten in het kader van andere waterbouw kundige projecten in kustgebieden. Het bouwen van grote dammen is niet nieuw. Al vele jaren worden er over de gehele wereld in zoetwaterrivieren en - meren dammen gebouwd, soms van gi gantische afmetingen, voor het winnen van energie uit waterkracht of voor het opslaan van zoetwater. In het zoute en brakke kustwater is het aantal projec ten beduidend kleiner. Een lang niet volledige opsomming (tabel 2) toont echter aan dat er ook in kustwateren over de hele wereld activiteiten worden ontplooid. In de sfeer van het milieuonderzoek zijn deze projecten goed vergelijkbaar: het gaat overal om estuariene oecosyste- men die op de één of andere wijze wor den aangetast. Opvallend is dat er, be halve de Oosterschelde, niet één pro ject is waarbij het behoud van natuur en milieu een doel op zich vormt. De stormvloedkering is een welvaartscom promis tussen het behoud van de veilig heid en het natuurbehoud. Dit ver schijnsel maakt het project uniek, maar ook excentriek, dat wil zeggen afwij kend van het gewone. Nederland kan (of misschien: kon) zich economisch gezien een dergelijk kostbaar project veroorloven. In de landen om ons heen, zoals Engeland en Frankrijk, wordt de stormvloedkering als een luxe-artikel gezien. In de ontwikkelingslanden zijn de economische motieven doorslagge vend en beoogt men met het bouwen van dammen tot landaanwinst te ko men, zoetwater op te slaan of zoutwa- terindringing tegen te gaan. Op kleine schaal vindt men hier en daar (Amerika) dat ingepolderde kustgebieden weer worden omgezet in estuariene natuur gebieden. Dat is de weg terug naar het Project Doel B/U Consequenties Zuïderzeeproject landaanwinning U/B aantasting nat. en milieu storm vloed preventie Haringvlietsluizen storm vloed preventie U aantasting nat. en milieu zoetwateropslag Oosterscheldekering stormvloedpreventie U natuur- en milieubehoud behoud oester- en mossel cultuur Theemskering (UK) stormvloed preventie U Tees estuarium (UK) landaanwinning U aantasting nat. en milieu Wash Baydam (UK) zoetwateropslag B aantasting nat. en milieu Severnkering (UK) getijde-energie B aantasting nat. en milieu Leningradkering (Rusland) stormvloedpreventie U Venetiëkering (Italië) stormvloedpreventie B Bolsa Chica (USA) stadsuitbreiding B/U aantasting nat. en milieu Bay of Fundykering (Canada) getijde-energie B aantasting nat. en milieu Cochin Backwaterdammen preventie zoutwater-intrusie U afname visserij; (India) energie uit waterkracht waterplantenplaag; zoetwateropslag vergiftiging oecosysteem Nakdongkering (Korea) preventie zoutwater-intrusie B aantasting nat. en milieu zoetwateropslag landaanwinning Nakanoumiproject (Japan) landaanwinning U/B aantasting nat. en milieu; zoetwateropslag eutrofiëring; overproduktie rijst Tabel 2. Waterbouwkundige projecten in kustgebieden. B bureaustudie; U project in uitvoering. verloren paradijs. In verreweg de mees te landen - recent ook weer in Neder land - echter worden estuaria en kust gebieden economisch „nuttig" geëx ploiteerd. Estuariene milieus zijn over de gehele wereld goed vergelijkbaar. De onder zoekers spreken dezelfde wetenschap pelijke taal. Heel anders ligt dat als de resultaten van het onderzoek worden vertaald in beheersadviezen en daad werkelijk milieubeheer. Nog moeilijker wordt het vergelijk als het milieubeheer moet worden ingepast in een bepaald nationaal of regionaal beleid, leder land volgt zijn eigen planologische procedu res om tot besluitvorming en uitvoering te komen. De complexiteit op dit punt is zeer groot. Dat betekent ook dat een vergelijk van deze procedures vaak niet erg interessant is. Opvallend is de „geen woorden maar daden"-benadering bij de stormvloed kering in de Oosterschelde. De bouw was al begonnen toen het milieuonder zoek nog grotendeels van de grond moest komen. Dat heeft ook een ge vaarlijke kant. Het is nietvolledig duide lijk waar we mee bezig zijn en of de pri maire doelstelling - behoud en verster king van de natuurlijke waarden - door deze oplossing uiteindelijk gehaald zal worden. In het buitenland gaat dat soms anders. Er zijn enkele grote projecten, zoals de kering in de Severn of in de Bay of Fun- dy, die nog geheel in het stadium van de bureaustudie verkeren: veel rapporten en voorspellingen, maar geen bouwac tiviteiten. Opmerkelijk is dat veel projecten lei(d)- den tot aantasting van de bestaande na tuur- en milieuwaarden. „Aantasting" is een subjectief begrip. De publieke opi nie ten aanzien van het behoud van ons natuurlijk milieu is in de jaren zestig mondiaal sterk positief gemobiliseerd. Op vele plaatsen (o.a. in Nederland, USA en Japan) brak vrijwel tegelijker tijd het besef door dat de mens bezig is in versneld tempo de biosfeer - zijn eigen leefruimte - af te breken. Van daar ook dat bij de recente waterbouw kundige projecten vrijwel zonder uit zondering de milieuwaarden worden meegewogen. De effecten van enkele oudere projecten uit de jaren vijftig (Cochin en Nakanoumi) worden nu ne-

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Tijdschrift | 1984 | | pagina 6