eeuwige wisseling en het streven naar harmonie
23
De eeuwwisseling was niet ongemerkt
verlopen: in datzelfde jaar 1 903 dichtte
Henriëtte Roland Holst:
Op de kentering der tijden geboren
in onze oogen nog de ondergangen
van de oude werelden die verbieeken,
onze lippen geplooid ten nieuwen
groet
en in ons hart een tweedracht van
verlangen
naar droomen van weleer, die wij
verloren
naar de nieuwen, wier bloesems
openbreken
In Domburg evenwel was „ia belle épo
que" (zij het op hollandse wijze) nog in
volle gang. Het tijdperk van dr Mezger
zou plaats maken voor het tijdperk van
de schilders, maar pas aan het einde van
de eerste wereldoorlog werd duidelijk
dat er veel was veranderd in Europa.
De 1 9e eeuw van de industrialisatie, van
de enorme technische groei, van het so
cialistisch realisme, van de grote cultu
rele bloei en het opkomend nationalisme
had vele spanningshaarden in het leven
geroepen, die lang ondergronds zouden
smeulen, maar zich uiteindelijk ontlaad
den in de eerste wereldoorlog. „In dem
rast ein altes Jahrhundert sich zu Ende",
schreef Stefan George.
De schildersbent van Toorop had er tot
de eerste wereldoorlog niet veel van ge
merkt; Domburg lag toch wel enigszins
geïsoleerd ende aandacht werd volledig
opgeeist door de succesvolle tentoon
stellingen en de mogelijkheid in een
prachtige, inspirerende omgeving van
gedachten te wisselen met gelijkgezin
den.
In het atelier van Toorop en in dat van
Mies Elout-Drabbe werd urenlang over
kunst gepraat.
Paul Schultze, Arthur van Schendel, Rik
Roland Holst, Mondriaan, allen konden
ze hun ideeën bij Mies Elout-Drabbe
kwijt. Haar milde, contemplatieve karak
ter stond open voor alles wat men aan
haar wilde toevertrouwen en altijd wist
ze zelfs in het meest negatieve nog iets
goeds te ontdekken.
Het leek wel of de Neo-Romantiek - eer
der constateerden we al dat de Roman
tiek eigenlijk helemaal niet was verdwe
nen, maar bij alle nieuw opkomende
stromingen op de achtergrond aanwezig
was - zich in Domburg onbeperkt kon
ontplooien.
Wèl plaats voor fin-de-siècle gedachten
-noodlot, voorbeschikking, de raadselen
der kosmos, een directe natuurverbon
den heid. Alleen al de zee deed je denken
aan het panta rhei van Herakleitos. Elke
these had steeds weer haar antithese,
maar daaruit volgde lang niet altijd een
synthese.
En juist naar synthese zou Mies Elout-
Drabbe haar leven lang streven. De kèrn
van de schoonheid was wat ze op het
schildersdoek wilde neerzetten, in har
monie met de (veranderlijke) omringen
de natuur.
Géén plaats in Domburg voor het
„herfstelijke" element van de over
gangsfase tussen neo-romantiek en ex
pressionisme, de vergankelijkheidsge
dachten van Rilke1 875-1 926) met hun
suggestie van dreigende onontkoom
baarheid.
Tijdens de eerste wereldoorlog waren er
weliswaar (Belgische) vluchtelingen in
Domburg en hadden ook(wèl) gemobili
seerde soldaten er een onderkomen ge
vonden, maar toch ging de oorlog vrij
wel aan het neutrale Nederland voorbij.
Pas in 1918 werd het voorde Domburg-
se kunstenaars duidelijk dat er veel was
veranderd: Toorop was oud geworden.
Hart Nibbrig was overleden, Mondriaan
had zich voorgoed in het buitenland ge
vestigd - de kunst had elders onderdak
gevonden. Na 1920 was het dan ook
met de succesvolle tentoonstellingen
gedaan. Door de functie van haar man,
de midden in het sociëteitsleven staande
Directeur van de Zeebadinrichting, was
Mies Elout-Drabbe op de hoogte van
de veranderingen in het badgasten-pa-
troon. De Europese adel was verdwenen,
had plaats gemaakt voor de veelal Ne
derlandse welvarende middenklasse.
Alleen de Zeeuwse, de Gelderse en
Overijsselse adel zouden Domburg blij
ven bezoeken.
De vriendenkring van Toorop bleef in de
periode tussen de beide wereldoorlogen
eveneens komen, ook na Toorops dood.
Nog groter was de behoefte aan be
schouwing, nog meer werd er gepraat in
het ateliertje aan de Weststraat.
Later bleek dat de jaren twintig een
vreemde mengeling waren geweest van
hoop en cynisme, armoede en rijkdom,
politieke spanningen en technisch-eco-
nomische vernieuwing. Sport, muziek
(jazz), film, radio, Freud en cultuurpessi
misme. Veranderingen in de Sovjet-
Unie: dat het oude Rusland was verdwe
nen, begon langzaam tot het westen
door te dringen. In cultureel opzicht kon
je niet meer van „een lijn" spreken, de
Stijl was ontstaan. „De kunst staat boven
de natuur, omdat zij de ideeën uitdrukt,
wier onvolkomen afbeelding de natuur
dingen zijn, aldus Theo van Doesburg
(1883-1931). Expressionisme in litera
tuur en schilderkunst; Russische kunste
naars in Frankrijk, Amerikaanse invloed
in Europa.
Het atelier van Mies Elout-Drabbe, aan de achterzijde van het huis via een trap te bereiken.