Mannenkracht' Het taal- en letterkundig congres te Middelburg in 1872 In de eerste week van september 1872 werd in Middelburg een prestigieus Taal- en Letterkundig Congres gehouden waarvoor uit Nederland en België vele belangrijke schrij vers, vooraanstaande intellectuelen en voorname burgers naar de Zeeuwse hoofdstad zouden reizen. Het Middel burgse congres was het twaalfde in een reeks die door loopt tot het begin van de twintigste eeuw. Voor het negentiende-eeuwse letterkundig bewustzijn en voor de culturele samenwerking met het afgescheiden België waren deze congressen buitengewoon belangrijk. Voor de stad en de provincie was het congres een enerverende ge beurtenis. Geen wonder dat de Middelburgsche Courant er elke dag veel aandacht besteedde. Van het congres in Middelburg bestaan omvangrijke, gedrukte Handelingen. Ook is het programma, met een feestwijzer die veel details bevat over het niet-officiële gedeelte, nog beschikbaar; enkele deelnemers schreven een verslag. De regionale kranten geven ons bovendien een gedetailleerde indruk van de gang van zaken. Op de congressen kwam van alles aan de orde, maar ten aanzien van de samenstelling van het grote, onlangs voltooide Woordenboek der Nederlandsche Taal was er een traditie. Op het eerste congres was het al een belangrijke kwestie. Op het tweede congres te Amsterdam (1850), in Felix Meritis, was voor dat Woordenboek een commissie van voorbereiding samengesteld. In 1851 besloot het 3de Taal- en Letterkundig Congres te Brussel definitief tot het samenstellen van een Algemeen Nederlandsch Woorden boek. De jonge hoogleraar Matthias de Vries droeg te Brussel in een lange rede een uitgewerkt plan voor. Dit is de oorsprong van het fameuze Woordenboek dat op last van een periodiek congres werd voorbereid. Op die con gressen ontmoetten redactieleden en medewerkers van het Woordenboek elkaar, maar ook vele in taal en letteren geïnteresseerde notabelen en natuurlijk schrijvers. Een van de grondleggers van dat Woordenboek, De Vries, was dan ook in Middelburg aanwezig. De zaak van het Woordenboek is een terugkerend thema, evenals de spelling, de bastaardwoorden, het onderwijs en de taal eenheid met Vlaanderen. Wie zich verdiept in de historie der taalcongressen met het accent op de 'Eendracht die machtig maakt' (zoals het in een feestlied luidt), krijgt de indruk dat de turbulente tijden in het Europa van de negentiende eeuw met de machtspolitiek van de grote mogendheden de Nederlandstaligen angst inboezemende: samen ben je minder bevreesd. De voorbereiding In het jaar dat Middelburg het Taal- en Letterkundecongres mocht organiseren, was de nieuwe spoorlijn van Roosendaal naar Vlissingen geopend. Daarmee kon dit geïsoleerde gewest eindelijk aanzienlijke lieden ontvangen, die comfortabel en snel te bestemder plaatse arriveerden. Voor de organisatie van het congres was die spoorlijn niet doorslaggevend geweest, want al in 1868 was op het elfde congres te Leuven bepaald dat het volgende te Middelburg zou plaatsvinden. En reeds op 5 november 1869 hadden de Provinciale Staten van Zeeland zich na een moeilijke discussie uitgesproken voor een subsidie van 800 gulden. Twee maal was de organisatie van het congres te Middelburg niet doorgezet. De eerste keer 3 Zeeuws Tiidschrift 1/99

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Tijdschrift | 1999 | | pagina 5