Muziek in het ZT
Van bescheidenheid naar roem
De componist Jan Carel Anderson (1878-1946)'
piano-sok) (alle onuégegevem
harmonie-orkest
overige instrumentale werken (o a
een - onvoltooide suite - voor
symfonie-orkest; strijkkwartetten)
compositie, die hij zelf ais zijn beste
werk oeschouwde veel tof ten deel
vader Beatus Dood (tekst van
dr J D Bierens de Haan) Dit in 1925
geschreven werk voor mannenkoor
word merkwaardigerwijze pas m 1938
voor het eerst uitgevoerd
Verschillende composities dateren uk
de Goese periode (1901 -1919) van
Anderson Hiervan noem ik:3 Ondanks alle waardering werden zijn
composities, zoals hierboven bleek,
een door het Willemsfonds te Gent toch weinig ten gehore gebracht
bekroond lied Als reden 'hiervoor kan men zeker met
O'ai Lieder fur erne Smgstimme mit noemen dat Anderson goedkope
Klavierhagle/tung elfecten zou hebben gezocht want het
de Feestouvenure voor tegendeel is waar, zoals reeds un do
harmonie-orkest keuze van zijn tekstdichters zou
een ballade (lied van de zee) voor kunnen blijken (Hier dient te worden
gemengd koor en orkest vermeld dat Andersons literaire
begaafdheid zich ook uitte in hel feu.
Behalve als componist en uitvoerend dat hij zelf verscheidene teksten voor
musicus was Anderson aktief als eigen composities schreef.) Een eerste
auteur van muziektheoretische mogeli|ke 'verklaring zou urt het mer-
artikelen4 voorts verschenen onder vcJgend citaat van niemand
regelmatig gedichten van hem m de minder dan de bekende Haarlemse
Nieuwe Twentsche en AJmelosche pianisten componist Willem Andnessen
Courant (1887-1964) kunnen blijken
'neen boef aan Anderson gedateerd
Den Haag 23-4- 26. schrijft Andriessen
Waardering onder meer lief volgende Ik heb Uwe
composHies doorgezien en door-
in de toonaangevende vak- en gespeeld en. heb drt met veel genoegen
dagbladpers verschenen meermalen gedaan Hel is gevoelige en knappe
.litermate lovenswaardige recenties van muziek, die naar mijne mening met
Andersons uitgaven Een aantal eere haar plaats m de Nederlandse he
composities werd bekroond o a zijn pianomuziek mag innemen U neett
mars voor harmonieorkest - Anderson ongetwijfeld ook de gave van
was loon ongeveer 20 jaar Naast melodische inspiratie, iets wat maar al
talrijko andere werken viel ook de te zelden voorkomt Bij hef veie
goeds dal ik daarover zou kunnen
zeggen, zou ik aan de andere zijde
ij.':.'1Kunnen opmerken, dal het werk - hoe-
,i wel verre van ouderwetsch - toch niet
-'l -l- modern van karakter Ik vind dat
geenszins een gebrek maar er volgt
- alteen Uit dat men het in steden als b v
11 1Amsterdam met kan doen hooren als
- -- - - proeven van de'moderne klavier-
'"'ii muziek'van onzen eigen bodem
zs .1 ,1 ..C~" Op grond van de werken die ik van
11'-'Anderson heb kunnen inzien, zou ik
i 7 u-één passage uil dit citaat willen
- -- nuanceren, nl de opmerking dat
- Andersons werk toen met modem van
karakterzou zijn Dit oordeel hangt af
'i-' •■<■•■■■- van het uitgangspunt dat men inneemt.
- -- - - cq de componisten waarmee men
1 lil 11; 1" V .''1 Anderson ve'gelijkt Uit bestudering
van een aantal werken blijkt dat
- 1 1. Anderson m bjvoorbeeldharmonisch
»i opzicht vooruitstrevend is Er zqn
genoeg tijdgenoten van Anderson op te
Fragment uit Vader Beatus Dood noemen waarbij z>r werk wel dege'i|k
Orei Ueder. titelpagina en fragment van
Oie Kapeife
modern afsteekt De verklaring voor
het ten dal zijn werker met vaak
werden uitgevoerd, moei m i dan cxx
in een andere richting worden gezocht
In het Parool van 3 oktober 1946
verschoen een artkei over Anderson
met de subtitel Belangrijke nagelaten
werken wachten op uitvoeringin dB
artikel wordt over een aar.tal bekroonde
koorwerken van Anderson vermeld
'Sommige hiervan zijn zeer moeilijk,
maar dal zou toch geen reden mogen
Zijn dal deze werken zoo weinig op
programma s voorkomen Ofschoon
Anderson zelf steeds heeft bestreden
dat bij (te) moeilijk schreef, kan met
worden ontkend dat zijn grotere werken
zowel technisch als muzikaal soms
zeer veeleisend zijn (een eigenschap
die overigens doorgaans met togon,
maar juist voor de kwaliteit van muzikale
composities pleit)
Composities uit Goes
Bl| enkele van de hiervoor door mij
genoemde werken die Anderson in
Goes componeerde wJ ik een paar
opmerkingen maken
De drie Duitse liederen werden alle
zeer gunstig beoordeeld Het gaat om
in de penode 1903-1905 geschreven
composities op teksten van Johanr
LudwigUhtand (1787-1862) 'Das
SMndchen Die Kapeie en Monch
und Schater' in 1810 promoveerde
Uhland m de rechtswetenschap maar
21S
Wie de 'moeite' neemt alle artikelen te lezen over
muziek die in de afgelopen vijfenvijftig jaar in het
Zeeuws Tijdschrift zijn verschenen, krijgt welhaast
de indruk dat elke generatie Zeeuwen een onont
dekt muzikaal genie heeft voortgebracht. Volledig
miskend door tijdgenoten of geheel ten onrechte in
de vergetelheid geraakt.
Marcel Mico
De inleiding van een in 1969 verschenen artikel door
Laurens van der Pol over de negentiende-eeuwse
stads-muziekmeester van Middelburg W.R. Ceulen
illustreert dit treffend: 'De man die bijna veertig jaar
onschatbare diensten aan het culturele leven van
Middelburg had bewezen, werd door deze goede stad
vergeten, zijn werken eveneens.'
Boeiende artikelen over de componisten Jan Carel
Anderson (ZT 1991) en Pieter Bustyn (ZT 1989)
beschrijven een vergelijkbare tragedie. Bustyn -
'musicyn en organist' - had mogelijk grote invloed op
Bach, maar omdat zijn werk vrijwel geheel verloren
ging, neemt hij in de muziekwetenschappelijke en
historische literatuur een zeer bescheiden plaats in.
Steeds wordt 'bescheidenheid' als een van de oor
zaken voor die relatieve onbekendheid genoemd. Over
Anderson: 'Indien hij een compositie afhad, ver
dween deze bij voorkeur niet naar een uitgever, maar
in de kast. Er was de nodige overredingskracht voor
nodig om het werk daar weer uit te krijgen.' Soms lag
het aan het aculturele klimaat dat de Zeeuwse con
treien zo nu en dan teisterde.
Vaak is in het Zeeuws Tijdschrift aandacht besteed
aan de dikwijls internationale programma's van de
talloze festivals die de afgelopen decennia hebben
plaatsgevonden. Van herontdekte Mexicaanse traditi
onele muziek tot zinderende jazz: u had het allemaal
kunnen beluisteren tijdens de festivals van Zeeuwsch-
Vlaanderen, de Kamermuziekfestivals, Zeeland
Nazomer Festivals, de festivals Nieuwe Muziek of Jazz
by the Sea.
Zeeland heeft op muziekgebied aansluiting gevon
den met de rest van Nederland. Uiteraard geldt dat
voor Blof, volgens velen Zeelands beste exportpro
duct van de laatste jaren. In 1998 en 1999 besteedt
het Zeeuws Tijdschrift aandacht aan deze band. Alle
schroom lijkt afgeworpen; Zeeland is tegenwoordig
trots op zijn helden. Een artikel uit 1998 waarin
aan de hand van twee moeder-zooninterviews een
persoonlijk beeld wordt geschetst van de bandleden
start als volgt: 'Er zijn mensen die het al het tweede
Zeeuwse volkslied noemen: het nummer Langs de
kust van de Zeeuwse formatie Blof. Het nummer gaat
over de Zeeuwse kust en begint zo: 'De zoute zee
67 Zeeuws Tijdschrift 2005/1-2