zondere vriendschap worden met een dramatische
ontknoping. Koets en Jurcka hadden veel met elkaar
gemeen, beiden waren ze bevlogen kunstenaars
en uitvinders. De uitvindingen van Jurcka hadden
vooral te maken met verbeteringen aan naaima
chines. Wekelijks ontmoetten ze elkaar eerst in
Middelburg en later in Vlissingen waar Jurcka na
zijn echtscheiding was gaan wonen. De journalist
William Rothuizen schreef in zijn monografie over
Jurcka uitvoerig over deze bijzondere vriendschap.
'We hadden ze vaak samen gezien. Dan stonden ze
met hun fietsen in de hand te praten in de zon op
de Middelburgse markt, ze hadden allebei dezelfde
afstand afgelegd, want Middelburg lag in het midden.
Jurcka: een lange slanke man met lang achteroverge
kamd haar, ribfluwelen jasje met ceintuur en rits en
de forse Koets in een dikke winterjas met een touw
om zijn middel. Dag meneer Jurcka en dag meneer
Koets zeiden we dan en we vroegen ons af waar ze
het over hadden. Dat kan niet zo verschrikkelijk veel
geweest zijn, want Koets was niet zo spraakzaam.^
Op een foto zie je ze allebei zitten aan een ronde
tafel, waarschijnlijk in Jurcka's Vlissingse atelier.
Het ziet er niet ongezellig uit en ongetwijfeld heb
ben ze steun aan elkaar gehad, beiden voelden zich
vaak onbegrepen en leefden een geïsoleerd bestaan.
Twee wat zonderlinge mannen die alleen voor hun
kunst bestonden. Het was Jurcka die op n maart
1956 Koets dood aantrof in zijn Veerse huisje aan de
Oliemolenstraat. Omdat Koets niet op hun wekelijkse
afspraak was verschenen, fietste Jurcka naar Veere:
'Hij belde en morrelde aan de deur van het kleine
huis aan het schoolplein, maar Koets deed niet open.
Jurcka hoorde de hond janken en drong naar binnen.
Koets zat dood in zijn stoel, al drie dagen naar later
bleek. Jurcka reed somber terug naar Vlissingen en
thuis tekende hij Koets zoals hij daar in die stoel zat.'
(Wat Jurcka toen nog niet wist, was dat hem hetzelfde
lot beschoren was. In augustus 1963 overleed hij in
Eindhoven en werd net zoals zijn Veerse vriend, pas
drie dagen na zijn dood gevonden.) De zestigjarige
Koets werd op 13 maart in aanwezigheid van kunst
vrienden en bewonderaars begraven op het intieme
kerkhofje van Zanddijk. Een eenvoudige opstaande
hardstenen zerk met het opschrift 'Dirk Jan Koets
1895-1956' dekt zijn graf. De steen is anno 2005 wat
scheefgezakt maar in gezelschap van meerdere Veerse
kunstbroeders en zusters.
De Veerse Van Cogh
Dirk Jan Koets was één van de meest kleurrijke
beeldend kunstenaars die de Veerse kunstkolonie
voortgebracht heeft. De Veerenaren noemden hem
liefkozend de Veerse Van Gogh. Ze hadden wel wat
van elkaar, Dirk en Vincent. Koets' schildersstijl toont
zo nu en dan onverwachte verwantschap met die
van zijn wereldberoemde beroepsgenoot. Ze waren
beiden autodidact en bevlogen kunstenaars en had
den last van geestelijke inzinkingen. Daarmee houdt
de vergelijking op. Koets is een vrijwel onbekende
Veerist en was daarnaast uitvinder van allerlei mecha
nische voortstuwings- en bewegingsmethoden. Vanaf
1952, vier jaar voor zijn overlijden bleven zijn schil
derskwasten onaangeroerd in de verfpotten staan.
Ondanks pogingen van onder andere Charley Toorop,
die aan het begin van de jaren vijftig 's zomers regel
matig in Veere verbleef, daar verandering in te bren
gen zou hij ze niet meer ter hand nemend
Nu aan het eind van het schrijven van zijn levens
verhaal zie ik hem als het ware voor mij lopen met
zijn hond Ras, schildersezel en verfkist onder zijn
arm op weg naar een van zijn geliefde schildersplek
jes of op weg naar zijn sloep in de Veerse haven om
een nieuwe constructie uit te proberen. Dirk Koets,
wat had ik hem graag eens ontmoet!
Dit verhaal draag ik op aan mevrouw P. van Oost-Koets en aan
de kleindochter van Dirk Jan Koets, Carmen Petit-van Oost.
Zonder haar doortastende initiatief en tactvolle bemiddeling zou
het niet geschreven zijn.
Met dank aan Jan Louter en Paul van der Velde voor het door
lezen en becommentariëren van het manuscript. Tevens met
dank aan Ir. Omer J. Koets, de genealoog van de 'Koetsfamilie'
met wie ik regelmatig correspondeerde over de Koetsen van
Wissenlcerke en die mij in juli vorig jaar schreef dat hij de expo
sitie over het leven en werk van zijn oudoom Dirk Jan, waar
schijnlijk niet meer zou meemaken. O.J. Koets overleed op 29
november 2004.
Expositie Dirk Jan Koets (1895-1956): 'Een bewogen Veers kun
stenaarleven'.
Van 18 juni t/m 30 oktober 2005 in Museum De Schotse
Huizen, Kaai 25-27 Veere (0118-501744). Elke dag geopend van
13.00-17.00 uur. Voor meer informatie: www.schotsehuizen.nl
Noten
1. Gemeentearchief Noord-Beveland. Bevolkingsregister. Koets'
geboortehuis staat nu aan de Veerweg op nummer 27.
2. Idem. Het gezin Koets telde aanvankelijk zes kinderen. Het
jongste kind, een dochter Wilhelmina Pieternella, overleed
in 1904.
3. Informatie van F. Visser, conservator 'Museum
Goedewaagen', Nieuw Buinen.
65 Zeeuws Tijdschrift 2005/3-4
