Signalementen
samenstelling JAN J.B. kuipers
met medewerking van ANDRÉVAN DERVeEKE
De elektrieke kus en excessief geweld
Dorothee Sturkenboom, De elektneke kus. Over
vrouwen, fysica en vriendschap in de 18de en ïgde eeuw.
Amsterdam: Augustus, 2004. isbn 90 457 0013 1,
22,50.
Corien Glaudemans, Om die wrake wille. Eigenrichting,
veten en verzoening in laat-middeleeuws Holland en
Zeeland. Hilversum: Uitgeverij Verloren/Historische
Vereniging Holland, 2004. isbn 90 70403 52 8, 33
Een 'geïsoleerd bankje', een metalen ketting of koper
draad, een juffrouw die een naderend heer een elektri
sche vonk toedient net vóór het moment van de kus.
Een routine uit een SM-kelder avant la lettre in een
wijk waar de goede stad Middelburg weinig trots op
was? Nee, wetenschappelijk tijdverdrijf ten huize van
het patriciaat. Gedurende de Verlichting raakten ook
vrouwen geboeid door de grote ontdekkingen op het
gebied van de experimentele natuurkunde. Dat leidde
in Middelburg tot oprichting van het eerste vrouwe
lijke genootschap voor de bestudering van fysica, het
Natuurkundig Genootschap der Dames (1785-1887),
dat hun de mogelijkheid bood uit het keurslijf van
hun tijd te breken. Telescopen, vacuümpompen en
condensatoren, het waren niet bepaald de geijkte
attributen voor keurige dames. Het was echter een
man die aanvankelijk de stuwende kracht (en eerste
voorzitter) was: J.A. van de Perre, belangrijk binnen
het Middelburgse Natuurkundig Gezelschap en de
initiatiefnemer van de eerste Zeeuwse (onbemande)
luchtballonvaart: een initiatief van historische beteke
nis, hoewel de ballonvlucht rap eindigde in een kool
zaadveld, enkele uren gaans van Middelburg.
Vierenveertig dames uit de betere kringen werden
lid van het Natuurkundig Genootschap der Dames.
Men zat kennelijk nogal om zinvolle afleiding te
springen. De 'proef' van de elektrieke kus, klapstuk
van ver jaarspartij of andere sociale occasie, illustreert
dat de wetenschappelijke ijver het niveau van het ver
edelde gezelschapsspel niet echt oversteeg. Met enig
inlevingsvermogen zou hierover prachtig geschreven
kunnen worden - in een roman, novelle of verhaal.
De elektrieke kus zorgde voor erotisch getint plezier op weten
schappelijke grondslag afbeelding uit het besproken boek).
Sturkenboom, historica, heeft voor haar boek een
hybride vorm gekozen en dat haalt helaas de boei
ende werking van het onderwerp ernstig onderuit. De
vermenging van de traditionele historiografische stijl
en fictionele passages is niet zo geslaagd, omdat de
auteur steeds intervenieert in haar eigen relaas met
de mededeling dat het zo gebeurd kan zijn. Niets is
dodelijker voor de vitaliteit van een verhaal.
Anderzijds moeten we het vakmanschap van
Dorothee Sturkenboom niet onderschatten. Tijdens
een congresbezoek in Austin, Texas, hoorde zij voor
het eerst van het bestaan van het Natuurkundig
Genootschap der Dames. Met een Amerikaans stipen
dium begon zij enkele jaren later met een uitvoerig
onderzoek naar dit gezelschap en de brede cultuurhis
torische context van de damesfysica. Die respectabele
achtergrond van de auteur, en de publicatie door een
Amsterdams/Antwerpse uitgeverij leveren ook wat
ammunitie voor de socioloog van het provinciale cul
tuurleven. Unaniem lovende recensies, een pagina in
de PZC in de algemene rubriek 'Kunst' en niet in de
Zeelandsectie. Dankbaar als een hond, zou je bijna
79 Zeeuws Tiidschrift 2005/3-4
