18
JAN KUILER
Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam het
muziekleven vrijwel stil te liggen. In 1945 pakte
Kuiler de draad echter onmiddellijk weer op met
een uitvoering van zijn voor koor en orkest ge
schreven compositie 'Ontworsteld', georganiseerd
door de Vlissingse notaris Jan Verhage. De uit
voering vond plaats in cle open lucht, en wel in
de Coosje Buskenstraat te Vlissingen. Deze naar
de boulevard oplopende straat was een ideale tri
bune, die volgepakt stond met belangstellenden.
Uit het koor dat Kuiler voor dit concert samen
stelde, werd de Vlissingsche Oratoriumvereeni-
ging geboren. (De Christelijke zangvereniging
Hosanna was tijdens de oorlog ter ziele gegaan.)
In de St. Jacobskerk te Vlissingen voerde Kuiler
verscheidene malen de 'Johannes Passion' van
Bach uit. Ook de 'Matthaus Passion' en het 'Weih-
nachtsoratorium' van Bach, alsmede het 'Re
quiem' van Brahms werden ten gehore gebracht.
Ook aan die uitvoeringen werkten met Kuiler be
vriende solisten - veelal gratis - mee, zoals Erna
Spoorenberg, Elly Ameling, Willem Ravelli, John
van Resteren, Han Lefèvre, Aafje Heynis en Roos
Boelsma. Kuiler maakte voor de begeleiding van
deze uitvoeringen gebruik van de orkestvereni
ging. Het orkest werd versterkt met leden van de
grote Nederlandse orkesten, zoals het Rotterdams
Philharmonisch Orkest en het Residentieorkest.
Het enthousiasme en de muzikale kwaliteiten van
Kuiler zorgden voor vele loftuitingen van de
meewerkende solisten. In betrekkelijk korte tijd
deed Kuiler het niveau van de uitvoeringen in
Vlissingen aanzienlijk toenemen.
In 1954 werd Kuiler dirigent van het Middel
burgs Mannenkoor. Met name de kerstuitvoerin
gen van dit koor waren zeer populair. Met het
Middelburgs Mannenkoor trok Kuiler veel belang
stelling tijdens een in 1964 door de AVRO in Hil
versum georganiseerd koorfestival, waar dirigent
en koor de tweede prijs behaalden. Enkele opna
men van het festival, met bewerkingen van Kui
ler, verschenen op 78-toerenplaat.
Jan Kuiler en het muziekonderwijs
Kuiler leverde niet alleen een belangrijke bijdrage
aan de Zeeuwse concertpraktijk, hij maakte zich
ook verdienstelijk op het terrein van het muziek
onderwijs. Voor de uitvoeringen door het jeugd
orkest en leerlingen van de zangschool van de
vereniging Uit het Volk-voor het Volk, die zijn
vrouw Elisabeth Kuiler-Puype sinds 1949 tot een
bloeiende school had gemaakt, schreef hij stuk
ken en bewerkingen. Een dergelijk werk is de
kindercantate 'Walcheren' op tekst van L. van de
Broecke-de Man. Elk jaar werkten Kuiler en zijn
vrouw mee aan de uitvoeringen, die veel belang
stelling genoten. In 1951 werd Kuiler muziekle
raar aan de Hogere Burgerschool te Vlissingen en
Middelburg. Drie jaar later werd hij adjunct-direc
teur van cle Zeeuwsche Muziekschool.
Kuiler gaf ook lezingen en pianorecitals voor
cle Zeeuwsche Volksuniversiteit (ZVU), al clan-
niet met vocale medewerking van zijn vrouw Eli
sabeth. In 1954 had de ZVU een opvoering van
'Den Spieghel der Salicheyt van Elckerlyck' door
de Nederlandse Comedie geprogrammeerd, een
stuk dat ieder jaar in Delft werd opgevoerd. Op
23 en 24 juni gaf dit gezelschap twee uitver
kochte voorstellingen op het binnenplein van de
abdij in Middelburg. Onder leiding van Jan Kuiler
verleenden het Middelburgs Mannenkoor en een
dameskoor samengesteld uit de leerlingen solo
zang van Elisabeth Kuiler-Puijpe muzikale mede
werking. Het werd een spektakel waar mensen
uit alle hoeken van Zeeland op af kwamen. (De
Provinciale Stoombootdiensten lieten in verband
met de voorstelling een extra boot varen.)
De componist Jan Kuiler
Componeren lag in het verlengde van Kuilers
werk als dirigent. Koor en orkest inspireerden
hem tot componeren en tot het bewerken van
stukken, bij voorbeeld oude kerstliederen, maar
ook gospels voor mannenkoor. Voorbeelden van
grotere werken zijn het 'Kerstoratorium' voor
koor, solisten en orkest (uitgevoerd tijdens zijn
vijfentwintigjarig jubileum in de St. Jacobskerk te
Vlissingen) en het al eerder genoemde 'Ontwor
steld' voor koor en orkest.
Een prachtig voorbeeld van één van de overige
werken die menig Walchenaar zich nog zal herin
neren is de aubade 'Oranje Zonneglans' op een
gedicht van H. den Engelsman, voor 1000 kinde
ren en strijkorkest. Deze aubade werd op 21 au
gustus 1950 op de markt te Middelburg uitge
voerd in aanwezigheid van koningin Juliana en
prins Bernhard, die op rondreis door de Neder
landse provincies waren. Een recensent schreef:
'Zelden hebben wij bij een dergelijke plechtig
heid ook zo'n zinvol lied gehoord als dit van H.
den Engelsman, waarvoor cle dirigent, Jan Kuiler,
de muziek schreef, die al even indrukwekkend
was, met een schitterende prélude en enig tus
senspel voor violen, die op het ruime plein bij
zonder mooi klonken'. De kinderen van het koor
waren afkomstig uit de hoogste klassen van de
lagere scholen uit Middelburg. De begeleiding
door strijkorkest had nog heel wat voeten in de
aarde. De autoriteiten hadden namelijk liever ge
zien dat gebruik zou worden gemaakt van een
harmonieorkest, omdat clat reeds voorhanden
was en naar hun mening in de buitenlucht beter
zou klinken. Eigenzinnig en overtuigd van de
klank van zijn werk stelde Kuiler toch een strijk
orkest samen. Het geheel werd opgenomen door
de Nederlandse radio en de Wereldomroep. 'Nu
