ARCHEOLOGICA ZELANDICA
29
Dorine Noorlander
EEN TEGEL VAN EEN KACHELOVEN UIT DE COLLECTIE VAN HET ZEEUWS GENOOTSCHAP
De inrichting van onze woningen heeft in de loop der tijden nogal wat invloeden uit den vreemde on
dergaan, zoals mede is af te leiden uit woorden voor gebruiksvoorwerpen die nu geheel ingeburgerd
zijn. Een aardig voorbeeld hiervan is het woord matras, dat uit het Arabisch afkomstig is, waar het 'zit
kussen betekent. Zo had ook het woord kachel ooit een andere betekenis dan tegenwoordig, nu het een
vrijstaand verwarmingstoestel met besloten vuur aanduidt. Het is typisch een voorbeeld van het stijlver
schijnsel pars pro toto: 'kachelnzijn oorspronkelijk de uit klei vervaardigde gebakken tegels waarmee
ovens werden bekleed.
Het ontstaan van kachelovens
In de twaalfde eeuw werden in het Alpengebied
met tegels beklede ovens ontwikkeld die het
stookcomfort verbeterden. De kacheloven kon
vanuit een aangrenzend vertrek gestookt worden,
zodat er minder overlast van stof en rook be
stond dan bij een open haardvuur. Voor de bouw
van een dergelijke stookinstallatie was heel wat
ruimte nodig, zodat kachelovens voornamelijk in
openbare gebouwen en kastelen werden aange
troffen. In de vijftiende en zestiende eeuw wer
den de tegels vaak versierd met reliëfs en wapens
in gothische stijl. Deze vorm van verwarming
konden alleen de welgestelden in onze streken
zich veroorloven, zoals de adel die ooit woonde
op de plaats waar nu de Vlissingse wijk Wester-
zicht staat.
Ontdekking van een 'Zeeuwse' kacheloven
In West-Souburg stond ooit het gelijknamige slot,
dat in 1470 aan Anna van Bourgondië toebe
hoorde. Het kasteel werd in 1573 door de water
geuzen in brand gestoken om te voorkomen dat
de Spanjaarden er gebruik van konden maken.
Van dit slot zijn geen afbeeldingen bewaard ge
bleven. Dat is wel het geval bij het slot Alde-
gonde, dat later door Marnix van St. Aldegonde
op de plaats van het oude kasteel werd ge
bouwd. Bij de aanleg van de wijk Westerzicht
werden opgravingen verricht en uit de vroegere
gracht kwamen de resten van een kacheloven te
voorschijn. Het zijn groen-geglazuurde en in got
hische stijl versierde oventegels. De tegel op af
beelding 1 is in het bezit van het Zeeuws Ge-
Afb. 1: Tegel van een kacheloven. Collectie Zeeuws Ge
nootschap, nr. G 3348. Vervaardigd uit roodbakkende klei
met witte engobe als ondergrond. In het tweede baksta-
dium is groen loodglazuur aangebracht.
nootschap en heeft een nisvorm en een versie
ring met blad-rankmotief. In het bezit van de
Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonder
zoek is de tegel met het wapen van Anna van
Bourgondië en Adolf van Kleef (zie afbeelding 2).
Anna was eerst gehuwd geweest met de zeer
rijke Adriaan van Borssele van Brigdamme. De
oven dateert waarschijnlijk uit het jaar van het
