vi tó
2
TEMPELIERS
V
i Af;"" i v 4 4™
Y\ t mi A..XC! fsgfj v
L,,* ifgfe
v
\m rcc
Hu
in h<
fa
SU'
"i#
Atb. 2: Hel poldergebied rondom
Zaamslag met het Tempelhof. De
tail van zgn. Dampierre-kaart (co
pyright Bibliotheca Regia, Brussel).
in Vlaanderen werden de goederen in dat jaar
aangeslagen en overgedragen aan de Orde van
St. Jan te Jeruzalem.
Na de val van Jeruzalem en enige omzwervin
gen kwamen de Johannieters ten slotte op Rho-
dos en daarna op Malta terecht. In 1571 hielpen
zij Philips II in de strijd tegen de Turken bij
Lepanto.
Hoe waren de Tempeliers georganiseerd? Vol
gens Nuyttens kreeg de organisatie van de Orde
pas in de loop van de dertiende eeuw vastere
vorm. De tempelhuizen (of hoven) en comman
derijen vormden binnen een bepaald gebied,
bij voorbeeld Vlaanderen, een baljuwschap (ba
lije). Binnen een veelal afgebakend taalgebied
werden deze baljuwschappen door een magister
geleid. Deze magisters stonden onder de groot
meester van de Orde, die zijn verblijf in het oos
ten hield5.
Voor Noord- en Zeeuwsch-Vlaanderen hebben
we te maken met de commanderijen of tempel
hoven in het Gentse Kwartier, die hiërarchisch
onder Frankrijk (Parijs) vielen. De commanderijen
en tempelhoven in de rest van Zeeland maakten
deel uit van de bestuursorganisatie waarvan de
top in het Duitse Rijk zat'1.
Archeologisch onderzoek
Ten westen van het huidige dorp Zaamslag, dat
kort na 1649 uit zijn oude puinhopen herrees,
zijn de laatste jaren archeologische opgravingen
gedaan. Allereerst zijn op enkele percelen bouw
land in de buurt van het Tempelhof oppervlakte
prospecties verricht. Deze opgravingen hebben,
op enkele aardewerkscherfjes na, nauwelijks spo
ren aan het licht gebracht. De scherfjes wijzen op
bewoning tijdens de late middeleeuwen.
Tijdens het graven van een afwateringsloot aan
de zuidzijde van de provinciale weg zijn ter
hoogte van de Groenstraat op 1,80 a 2 meter on
der het maaiveld brede funderingsresten aange
troffen) Deze bestaan uit rode, in mortel gemet
selde bakstenen. Door de scheve stand lijkt het
erop dat het hier om omgevallen muurrestanten
gaat.
De afgelopen twee jaren zijn vanuit de lucht
enkele malen opnamen van cle vermeende site
van de Tempeliers gemaakt. De resultaten waren
teleurstellend en boden vooralsnog geen aankno
pingspunten voor nader onderzoek. Op zich was
dit wel enigszins te verwachten, aangezien cle
kleilaag ter plaatse na de algehele overstroming
in 1584 kennelijk vrij hoog is opgeslibd. Daar
door zijn de middeleeuwse bewoningssporen
vrijwel uitgewist.
Het iconografisch materiaal
De meest gedetailleerde kaart van het polderge
bied rondom Zaamslag dateert uit 1569 en is ge
maakt door Franchoys HorenbaulB Deze Gentse
landmeter en kaartschilder heeft in opdracht van
de Gentse benedictijner abdijen de dorpen Zaam
slag en Aendijck met omliggende polders en de
Hulsterhaven gedetailleerd weergegeven. Zijn
kaart loopt echter niet ver genoeg naar het wes
ten door om ook het Tempelhof te bevatten. De
naam hospitaal bij het dorp Zaamslag heeft ver
der niets met de Orde der Tempeliers te maken.
Dit hospitaal was gewijd aan de H. Maagd en de
H. Drievuldigheid9.
