6
TEMPELIERS
Raad te Brussel. De raadsheren hadden kennelijk
adviezen ingewonnen bij mr. Willem Anthonis.
Zijn advies in het niet nader omschreven geschil
was kort en duidelijk. Eerst moesten de abt van
Boudelo (voorlegger) en de erfschout van Zaarn-
slag zich, na onderzoek van de zaak, uitspreken.
Daarna zouden de grote gelanden in Zaamslag
bijeen geroepen worden voor nader overleg". De
administrateur was ook elk jaar aanwezig bij het
afhoren (controleren) van de dijkrekeningen31. Zo
was hij op 3 en 4 november 1564 in Zaamslag bij
de controle van de dijkrekening. In de aanhef
van de rekening wordt hij aangeduid als 'mr. Wil
lem Anthonis, preseptuer vande membren van
Ghent ende Zaemslach'32. Indien nodig zorgde
mr. Willem ook voor de voorfinanciering van be
paalde dijkkosten, zoals blijkt uit een bewijsstuk
van 9 januari 1568". Hij zorgde namens cle gelan
den te Zaamslag ook voor de lobby te Gent, met
name bij de Raad van Vlaanderen, die op dit ter
rein de regeringsraden te Brussel van advies
Afb. 5: Ridder in volle wapenuitrusting en kapittelheer van
cle Orde, zeventiende eeuw (copyright Bibliotheca Regia,
Brussel).
diende31. In het octrooi van 17 juli 1571 ten be
hoeve van het dijkonderhoud te Zaamslag wordt
de Tempel aangeduid als een der voorlopers op
het gebied van 'dijcagie' te Zaamslag35.
Ten einde de zaken van de Tempel zo goed
mogelijk te behartigen, trad tempelier Anthonis
regelmatig in contact met de andere grote gelan
den en met de erfschout van Zaamslag36. Enkele
voorbeelden uit latere tijd illustreren dit. Uit de
correspondentie met de erfschout zijn enkele
brieven bewaard gebleven. In zijn schrijven van 2
januari 1572 blijkt dat hij zich hard moest inspan
nen om de plaatselijke dijkzaken bij de Geheime
Raad en de Raad van Vlaanderen te bepleiten37.
Zijn inspanningen werden in 1576 beloond, toen
hij in juli van dat jaar vanuit het Tempelhof te
Zaamslag aan Quarré kon schrijven, dat in de or
donnantie van 2 maart voor het Kwartier Terneu-
zen met de dijkbelangen van Zaamslag rekening
was gehouden38. Mr. Willem Anthonis zette uitein
delijk de kroon op het werk toen hij nog in dat
zelfde jaar de eerste dijkgraaf van het Kwartier
Terneuzen werd39. De belangen van de Orde wer
den tijdens de tweede helft van de zestiende
eeuw duidelijk behartigd door mr. Willem Antho
nis. Hij woonde te Gent in één der huizen van de
Orde en had veel belangrijke contacten, waar
door hij de Tempel bij Zaamslag en de dijkzorg
kon protegeren en stimuleren. Ten gevolge van
de godsdienstwoelingen in de jaren die volgden
en door de inundaties ruimde ook deze laatste
'tempelier' het veld.
Besluit
Wanneer Zaamslag en omstreken in 1584 door
Staatse troepen onder water worden gezet, wijkt
de bevolking uit. Het is dan ook afgelopen met
de bemoeienissen van de Hospitaalridders in dit
gebied. Pas bij de herdijking van de Zaamslagpol-
der en de adjudicatie van de grond in 1649 duikt
de Orde weer op. Maar ditmaal is het slechts nog
de naam die nagalmt en zich een definitieve
plaats in de lokale toponymie verwerft. Alles bij
elkaar heeft de Orde van de Tempeliers, na 1312
officieel de Orde der Hospitaalridders geheten,
grote invloed gehad in de gebieden benoorden
Axel. Allereerst hebben de ridders meer dan circa
550 gemeten grond bezeten, verspreid liggend bij
Zaamslag, Hontenisse en Ossenisse. Daarnaast
hebben ze op de grens van Zuiddorpe en Zelzate
en rondom Willemskercke en Hertinghe moeren
of tiendrechten verworven. Met de exploitatie
van dit uitgestrekte domein hebben de ridders in
belangrijke mate bijgedragen aan de plaatselijke
landbouweconomie. In de loop van de middel
eeuwen verplaatste de commandeur zijn residen
tie definitief naar Gent.
