ACTIVITEITEN VAN DE TEMPELIERS IN ZEELAND, DOMEIN EN INVLOED VAN DE TEMPELRIDDERS NABIJ AXEL EN ZAAMSLAG, 1200-1584 1 Adrie de Kraker Wie in Brussel de kleine, maar zeer smaakvolle tentoonstelling over de Orde van Malta heeft gezien en kennis heeft genomen van de catalogus, kan het niet ontgaan zijn dat de Orde ook in de Nederlanden zeer actief is geweest'In een kon artikel werd onlangs opnieuw aandacht geschonken aan de Orde der Tempeliers en hun hofte Zaamslag2. Genoeg aanleiding om eens nader te onderzoeken wat nog meer te zeggen valt over de Tempeliers in het gedeelte van oostelijk Zeeuwsch-Vlaanderen clat tijdens de middel eeuwen de Vier Ambachten werd genoemd en in het noorden van Vlaanderen lag. In dit artikel gaan we nader in op een aantal vragen. Allereerst wordt bekeken wie de Tempelridders waren; terloops is ook al de naam Orde van Malta gevallen. Vervolgens staan we stil bij het bronnenmateriaal zowel de ge schreven als ongeschreven bronnen. Verder wordt ingegaan op de vraag, hoe groot de omvang van het goederenbezit der Tempeliers in de Vier Ambachten is geiveest en waar dit heeft gelegen. Ten slotte kan op grond van dit bezit worden nagegaan welke andere activiteiten de Orde heeft ontplooid en hoe groot de invloed der Tempeliers in de Vier Ambachten is geweest. We beperken ons bij cle laatste vraag voorna melijk tot hun activiteiten rondom Zaamslag. Achtergrond en organisatie van de Orde der Tem peliers In de middeleeuwen zijn tijdens de kruistochten drie belangrijke ridderorden ontstaan: de Orde der Tempeliers, de Johannieters (of Orde van Malta) en de Duitse Ridderorde. Laatstgenoemde orde werd in de Lage Landen geleid door de in Mechelen gevestigde Commanderij van Pitsen- burg3. 'Pitsenburg' oefende overigens ook in de Vier Ambachten invloed uit, maar daar gaan we hier verder niet op in. De Orde der Tempeliers, die tussen de eerste twee kruistochten ontstond, is in de loop van de twaalfde eeuw gaan samenwerken met de Orde van het Hospitaal van St. Jan te Jeruzalem. Deze Orde werd ook met namen als de I lopitaabidders of de Johannieters aangeduid. Hun hospitaal werd omstreeks 1080 in Jeruzalem gesticht en hield zich bezig met de opvang en verpleging van pelgrims. Instandhouding van het hospitaal kostte veel geld. De Tempeliers, afkomstig uit adellijke families, waren vrij rijk. Zij hielden zich bovendien bezig met allerlei financiële transac ties. Geruchten over ketterij, afgodendom en so domie die eind 1305, begin 1306 in Parijs circu leerden, noopten Philips de Schone tot ingrijpen'. In 1307 vielen de Tempeliers bij het Franse hof in ongenade. Uiteindelijk hief paus Clemens V de Tempelorde bij bulle van 22 maart 1312 op. Ook Afb. 1: Het dorp Zaamslag in 1569, getekend door Franchoys Horenbault (Rijksarchief Gent). Foto: Arthur Blewanus.

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeland | 1994 | | pagina 3