jghan hendrik van dale
25
Wortel, D. 'Cornells Henricus (Kees) Dee (1830
1184). Een trouwe medewerker van De Vries'. In:
7 efwoord. Jaarboek lexicografie 1998-1999Den
Haag/Antwerpen 1999, 43-47.
Noten
1 Bovendien is hierover elders gepubliceerd.
V: n Sterkenburg bespreekt onder meer de lexico
grafische aspecten. Sanders, 'Waarom zei Van
Dale nee tegen het wnt?', 45-59, met name
48-53, geeft een indruk van de positieve wijze
waarop bij verschijning op Van Dales handwoor-
d<inboek gereageerd werd.
2. Dit kan met behulp van de lijst die Manhave,
Van Dales hulp bij zijn taalkundige activiteiten,
h< "eft opgesteld voor het levensbericht achter het
w oordenboek in de uitgave van 1874.
3 De Tijdspiegel (1868) 21.
4. Over de Rotterdamse ondeiwijzer en taalge
leerde Arie de Jager: zie Meeldijk. De brieven van
V in Dale aan De Jager: in de handschriften Maat
schappij der Nederlandsche Letterkunde ub Lei-
el m, bpl 2886.
5. De spraakkunst van Brill, die Van Dale voor
hit onderwijs bewerkte, is de Nederlandsche
spraakleer - Leer van den volzin (syntaxis), Lei
den 1852. Van Dale gebruikte de tweede druk uit
1863.
6. Bij de voltooiing van het Woordenboek der Ne
derlandsche Taal heeft de redactie van Trefwoord
een bloemlezing samengesteld uit eerder versche-
nen nummers onder de titel Woordenboeken en
hun makers (Van der Sijs).
7 Zie onder andere Van Driel en Noordegraaf en
de daar opgegeven literatuur, en Heyvaert.
8 Er was nog een derde lid van de redactie: de
Zuid Nederlander J.B. David (1801-1866), pries
ter, flamingant, historicus en taalkundige, hoogle
raar te Leuven. Zie Van Driel en Noordegraaf, 91-
9 Dit is in de literatuur over het wnt beschreven.
Zie voor de hulp: Wortel, 43-47, over Cornelis
Dee, de medewerker van De Vries en Te Winkel.
10. Frans de Cort (Antwerpen 21 juni 1834 - El-
sene 18 januari 1878) werkte vanaf 1861 (na 1864
als hoofdredacteur) mee aan het pedagogisch
ti dschrift De Toekomst, waardoor hij, aldus de
Nieuwe Encylopedie van de Vlaamse Beweging
(1998), zijn beste krachten aan de pedagogische
en culturele verheffing van de Vlaamse onderwij
zers wijdde. De Cort, een vrijzinnig, progressief
flamingant die in gedichten de Vlaamse belangen
verdedigde, vroeg een absolute gelijkstelling van
Walen en Vlamingen en wilde vooral de bescher
ming en erkenning van het Nederlands als een
heidstaal voor Noord en Zuid, ondanks de dialec-
ti ,che verschillen. Vanaf 1870 was hij gewonnen
voor een federale hervorming van de Belgische
staat. Over De Cort kon ik dankzij prof. dr. A.
Deprez raadplegen: M. van Moeseke, De briefwis
seling van Frans De Cort, ru Gent, onuitgegeven
licentiaatsverhandeling, 1978, waarin overigens
de brieven van Van Dale niet zijn vermeld.
11. Ada Deprez (e.a.).
12. Van Driel en Noordegraaf, 85-90; De Clerck;
Heestermans.
13- Van Driel, 9-10. Ds. H.Q. Janssen (1812-
1881) was na zijn predikantschap schoolopziener
en was zeer bevriend met Van Dale. Hij schreef
zijn levensbericht. Zie Handelingen 1873-
14. Van Driel en Noordegraaf, 214—216 en de
daar genoemde verwijzingen naar Multatuli.
15. Zie voor een samenvatting van de Maerlant-
feesten te Brugge en Damrne en de rede van De
Vries: Van Oostrom, 400.
16. Voor het citaat uit de Middelburgsche Cou
rant, zie Sanders 'Waarom zei van Dale nee tegen
het wnt?', 63- Te Winkel zou geen bezwaar ge
maakt hebben tegen de komst van Van Dale als
redacteur, aldus Van Vloten. Deze vermeldt ver
der dat Van Dales inkomen reeds bepaald was,
evenals diens overkomst naar Leiden.
17. De rede, inclusief het fragment dat niet voor
gelezen is, in: Van Vloten.
18. Johan Adriaan van Dijk (1830-1908), onder
wijzer te Leiden en bevriend met Te Winkel,
voerde met de laatste de redactie van De Taal
gids. Zie Van Driel en Noordegraaf en het Leidsch
Jaarboekje (1909)-
19. In een brief van De Vries aan P.J. Cosijn: 'Van
V. Dale heb ik een allerliefste brief, waaruit blijkt,
hoe hij denkt over die professorale aanmatiging,
waarmede ik - volgens v. VI. - op hem nederzie.'
Brief geciteerd in Karsten, 27-28.
20. Zie Sanders, 'Waarom zei Van Dale nee tegen
het wnt?', 60, voor het citaat uit de Nieuwe Rotter-
damsche Courant van 19 mei 1922.
21. Idem, 64, noot 16: 'Van Dale spreekt inder
daad tot viermaal toe over De Vries als Hem met
een hoofdletter.' In negentiende-eeuwse brieven
is dit hoofdlettergebruik echter niet ongebruike
lijk: er kan eigenlijk geen argument aan ontleend
worden.
22. In oktober 1850 te Groningen ter gelegen
heid van de feestelijkheden, toen het nieuwe aca
demiegebouw in gebruik werd genomen. De Ja
ger zelf kon de bul niet in ontvangst nemen,
omdat hij geen vrij kreeg van zijn school. Van
Driel en Noordegraaf, 75.
23. In 1855 te Leiden. Van Driel en Noordegraaf,
111.
24. De eerste bladzijde van dit schrift met een
pagina aantekeningen van de 'sterke conjugatie'
is afgebeeld in Van Sterkenburg, 50.
