Zeeland 24.3
zo." Zowel de PZC als het Zeeuws Dagblad
besteedden in hun commentaren bij het artikel
ruime aandacht aan het weglaten van die t - het
detail had blijkbaar veel overtuigingskracht
maar het klopt niet. De naam van Pietje Geerse
(1832-1879), de eerste vrouw van opa Van Scha-
gen, werd geschreven zónder een t. Er zijn ook
Geertses mét een t, die meestal niet wordt uitge
sproken, maar dat heeft niets met standsbesef te
maken, wél met uitspraakgewoontes. De d van
Willeboordse wordt ook niet uitgesproken.
Van Schagen heeft zijn opoe niet gekend, wel
haar broer Gerrit en zijn vrouw Maatje. Nom Ger-
rit was landarbeider te Serooskerke en extreem
onderdanig ten opzichte van zijn werkgever. Hij,
Maatje en Gerrits broer en zussen staan eigenlijk
model voor de Geerses in het artikel. "Ze werkten
voor luttele koperen centen per dag, lang en hard
en zwaar en ze waren arm en laag en minder dan
de minste boertjes. Ze beulden en zeulden zonder
op- of omzien." Bovendien werden ze getekend
door de ervaring dat opgespaard geld, belegd bij
een notaris om te kunnen gaan boeren, ineens
verdwenen bleek toen de notaris zelfmoord
pleegde. Vader Geerse had nooit een kwitantie
durven vragen; dat zou de notaris immers hebben
kunnen opvatten als wantrouwen.
Bij dit verhaal past de opmerking dat de gene
ratie van nom Gerrit (1836) het misschien wel het
slechtst getroffen had van alle generaties van na
1800. De rond dit jaar geborenen maakten deel uit
van een soort geboortegolf veroorzaakt door een
verminderde sterfte, en dat zorgde voor concur
rentie op de arbeidsmarkt én op de grondmarkt.
Het is dezelfde generatie van het echtpaar, afge
beeld op de kaft van deel IV van Geschiedenis van
Zeelandde armoede staat op hun gezichten te
lezen. Die dubbele concurrentie, op de arbeids- én
de grondmarkt, zorgde ervoor dat deze generatie
arbeiders amper profiteerde van de goede land
bouwjaren vanaf het midden van de jaren 1850
tot het midden van de jaren 1870. Vervolgens
ondergingen nom Gerrit en zijn leeftijdgenoten de
effecten van de grote landbouwcrisis. Toen die
over begon te raken, rond 1895, waren zij oud en
versleten. Geen wonder datje dan overkomt als
berustend. Als Van Schagen zijn oudoom had
meegemaakt in bijvoorbeeld 1860, toen nom Ger
rit en zijn vader nog dachten dat ze spaarden voor
een boerderijtje, had hij misschien een heel
andere indruk aan de man overgehouden.
Pas een latere generatie, die geboren werd rond
1860 of 1870 of 1880, had een veel betere kans
om te ontsnappen aan het iandarbeidersbestaan
door het kopen of pachten van eigen land.
Althans in die delen van Zeeland waar land
beschikbaar was op de markt, en daar hoorde
Jacobus Paulusse en Anna Roose, Biggekerke, bij hun vijftig
jarig huwelijk in 1903. Het landarbeiderspaar kreeg zeven kin
deren van wie vier jong overleden. Op de schoorsteenmantel
onder andere een bijbel. Zeeuws Archief, Zeeuws Genootschap,
ZI, P 9198.
Walcheren zeker bij. Dat geeft aanleiding tot een
tweede opmerking. Zó plooibaar, nederig en pas
sief waren de Geerses niet. Zelfs ook niet de
Geerses uit de familie van J.C. van Schagen. Opoe
Geerse had ook een zus Elizabeth, die getrouwd
was met kantonnier Ko Geldof uit Serooskerke.
Hun zoon Eine Geldof stond in eigen omgeving
model voor de ontsnappers aan het landarbeiders-
bestaan. Hij was boerenarbeider, maar begon
rond de eeuwwisseling een bedrijf als stratenma
ker, een bedrijf dat vandaag nog bestaat. Eine
Geldof was een neef van de vader van J.C. van
Schagen. Of dat verhaal hem niet bekend was, of
dat het niet paste in zijn betoog, weten we uiter
aard niet.
Op zich is het verhaal over de Geerses-menta-
liteit niet onwaar. Mensen in lagere posities in het
toenmalige Zeeland waren weerloos, onnozel en
argeloos - enkele termen die Van Schagen
gebruikt. De arts Coronel beschreef de Middel
burgse arbeidersbevolking van de jaren 1850 als
vriendelijk, argeloos, initiatiefloos en "aan zijn
grond geworteld". In zekere zin verwijt Van Scha
gen deze laagst geplaatsten in de maatschappij
dat ze niet in opstand kwamen: "De eerste
J.C. van Schagen
91
^icterirfi bfopwfcuij
